Ik ben verdrietig en de tank is leeg. Ik ben verdrietig omdat mijn vrouw ziek is. Zij heeft Alzheimer en gaat hard achteruit. Er is geen peil op te trekken. Het ene moment is zij helemaal hier en dan opeens is zij vertrokken naar dat grijze land. Zo maar. Zonder reden.
Ik kan niets doen. Behalve het niet erger maken en het niet minder erg maken en gewoon zoveel van haar houden als ik van haar houd. In daden, in gedachten, in gevoel. Het luistert nauw. Er is maar één lijn die werkelijk is.
Ik vind het vreselijk om haar zo gekweld te zien. Gedachtes die net om de hoek staan, zij weet dat ze er zijn, maar ze kan ze niet bereiken. Weer iets dat ze niet meer weet.
Ik kan zeggen: ‘Je bent niet wat je weet, je bent zoveel meer dan je weet, en je bent hoe dan ook anders.’ Dat kan ik zeggen en het is waarschijnlijk waar. Maar al dat zeggen heeft geen zin, want het doet een beroep op het weten. Het zijn woorden, knarsende woorden. Misschien geven ze even licht, maar de echte troost, merk ik steeds weer, is woordloos. Woordloos aanwezig.
Als een kind valt en een open knie heeft, zeg ik ook niet: ‘Je bent meer dan je knie.’ Je kunt pijn niet wegnemen, ik kan het in ieder geval niet, het enige wat ik kan en wat zij kan is zo goed mogelijk die lijn volgen die werkelijkheid is. De lijn van lachen en van verdriet, van loslaten en afscheid nemen, van herkenning, van liefde door alles heen, en praktische oplossingen, de lijn die als een handreiking er is in dit moment en die net tot het volgende moment strekt. Steeds opnieuw.
Het is improviseren. Uitglijden. Opstaan. Weer uitglijden. Elkaar aankijken. Lachen. Toch weer een dansje gemaakt.
Onder de huid van het bewustzijn ligt wat onaf is gebleven in het leven, wat niet heeft mogen zijn, wat niet is opgelost. Herinneringen liggen daar, droesem van vroeger, zwarte klonten en stekels, maar ook parels en robijnen en stukjes met goud bestikt fluweel. En dat alles komt bloot te liggen wanneer de sociale oplossingen wegvallen, het fatsoen en de aangeleerde manieren, en wanneer de zelfbeheersing niet meer zo goed werkt. Decorumverlies noemt men dat.
De vreugde is groter onder de huid van het sociale bewustzijn, het verdriet ook. Pijn is heviger, afkeer is feller, dofheid is doffer. Het gaat van links naar rechts. Sommige mensen zijn stommer dan ze altijd leken te zijn, andere mensen zijn schatten. Zij schreeuwt bij de tandarts, zodat ik het in de wachtkamer hoor en de dame naast mij, toch al nerveus, versteend van angst in haar tijdschrift duikt, en als de behandeling klaar is zoent zij de tandarts en de assistente. Heel lief, heel passend. Dat zouden we eigenlijk allemaal moeten doen. Maar ja, als je erover nadenkt doe je het niet meer.
Op straat worden mensen nog niet openlijk bespot, maar het zit er wel tegenaan (ik zeg: ‘Je moet wel uitkijken, want jou slaan ze niet als oudere vrouw, maar ik krijg zo een klap op mijn oog.’). En zij heeft veel makkelijker contact met mensen, kleine praatjes, heel gezellig. Het is ook leuk om mee te zingen met de muziek.
De kleinkinderen blijken veel meer een last te zijn dan vroeger werd aangenomen. Ze zijn zo druk. Het is even leuk om hen te zien, en zij houdt ook van hen, maar dan kunnen ze toch beter gaan. Er zijn uitzonderingen. Onze oudste kleinzoon mag blijven zo lang als hij wil. Zij is dol op hem.
Ik mag ook blijven. Ik ben binnen.
En ik zie het. Ik zie wat zij niet ziet, want ik zie haar. Ik zie hoe ziek zij is, hoe zij mentaal achteruit gaat, hoe zij ronder en liever wordt, hoe zij verloren in zichzelf voor zich uit zit te staren. Ik zou haar willen genezen, willen redden, naar de overkant willen dragen door die donkere stroom die eraan komt, misschien, wie weet, naar het licht. Dat de vredigheid en de humor en de geestkracht, die ik in haar ken, mag blijven stralen. En het is volkomen onduidelijk. Er is geen peil op te trekken. Alles is mogelijk. Jazeker, de dood komt. Maar hoe? Er is geen voorspelling mogelijk.
En daar, ik zeg het steeds weer, het is zo’n beetje het diepste wat ik beleef, voor die afgrond, is er maar één ding waarvoor ik mij niet hoef in te spannen, en dat is de liefde.
Voor de liefde zelf hoef ik mij niet in te spannen. Maar al dat andere, ja, dat is hard werken.
Vandaar dat nu even de tank leeg is.
Dag Hans,
Wat hartverscheurend pijnlijk om te lezen. Toch ook heel fijn dat je de moed hebt om dit met zoveel mensen te delen. Het is voor mij een kostbare manier om bij je te zijn, om je nabijheid te ervaren. Ik kan je wel heel veel sterkte toewensen, maar dat voelt als een zinloos gebaar. Ik denk aan je, dat is wat ik nu bieden heb.
Gert vanuit Montpeyroux, Frankrijk
dag Hans,
Dank je wel dat je mij deelgenoot maakt van je gevoelens en gedachten. Aangrijpend, hartverscheurend en ook ontroerend door de humor die ondanks de lege tank toch af en toe opduikt. Je woorden in de laatste zinnen blijven met me meegaan.
Je tekst brengt mij in een sneltreinvaart naar de 9 weken voor haar dood waarin Anneke dag na dag er slechter aan toe was en ik niet in staat was daar woorden aan te geven.
Liefs voor jullie beiden,
Paul
Dag Hans,
wat schrijnend mooi geschreven!
In ons weekend in april wil ik graag een lied voor jou / jullie zingen, geschreven door mijn zus.
Het zijn weliswaar woorden, maar er is ook een melodie…
Ben
Lieve Hans,
Dit is zo herkenbaar wat je schrijft. Het raakt me diep.
Drie jaar geleden, een maand voor Leen zijn overlijden schreef je mij het volgende “Het gaat er echt om in deze tijd niet verder te kijken dat je kunt zien en niet verder te horen dan je hoort en in die tijd samen te zijn in liefde. Eigenlijk is het altijd zo dat wij niet verder kunnen kijken dan de cirkel waarin wij staan. In die tijden die jij nu beleeft, kun je ervaren hoe licht het is binnen die cirkel en hoezeer wij daarin met elkaar zijn en dienen te zijn. al die toekomstgerichtheid voert alleen maar weg van de tedere mogelijkheid die dit moment biedt.”
Ik heb die tekst steeds bij me gedragen en was heel steunend voor me.
Het is zo waar wat je toen zei en nu, in je eigen situatie, nog steeds zegt.
In mijn gedachten ben ik bij jullie.
Liefs Mieke
Wat een aangrijpend verhaal, Hans, verdrietig en ook blijmakend. ondanks alle verlies blijft de liefde overeind.
met een hartelijke groet en liefs voor jullie beiden.
Klaus
Lieve Hans,
Woorden die er voor dit lijden niet zijn, toch samengebracht in je verhaal zo precies, zo waarachtig, zo liefdevol en zo schrijnend tegelijk.
Tot tranen toe bewogen zend ik mijn liefde voor jullie,
Marina
Mijn hart gaat naar jullie uit lieve Hans en Hanneke,…. zoals jullie ons de liefde voor leven.
In gedachten en gebed bij jullie,….
Alied
lieve hans,
Ja, die ene lijn volgen die werkelijkheid is……..
Wat fijn dat je je beseft en dat je door alles heen ervaart dat je je voor de liefde niet in hoeft te spannen.
Ik wens je veel liefdevolle ontspanning toe. Ook samen met Hanneke.
Heel veel liefs, ook voor jullie samen.
Marian Lamboo
Lieve Hans,
ach ja dat verlorene en dat je daarbij niet kunt helpen, verdrietig, en dat je dan alleen nabij kan zijn
heel heel veel liefs en sterkte,
Nanke
Lieve Hans en Hanneke
Wat een opgave om elkaar zo voorbij de woorden steeds weer te vinden, voor twee mensen die zo van betekenisvolle woorden houden. Het is verdrietig en wat een klus ! Wat is het fijn om te lezen dat door alles heen jouw liefde voor haar niet wankelt. Dank dat je dit met ons deelt.
Een liefdevolle groet voor jullie beide.
Nelke
Lieve Hans,
Zo teer, zo diep.
’t doet zeer en tegelijkertijd verheft het.
Ik hou van jullie, liefs, veel liefs,
Martje
Dag Hans,
Om dat je de indrukwekkende moed en kracht hebt om het op te schrijven is het niet onopgemerkt gebleven.
Daardoor kan ik me met je verbonden voelen, in dit verbijsterende werk van God dat openbaar wordt.
Wim
Dank je wel Wim Rutten. Zo verwoord, herken ik het ten diepste. Johanna
Dag Hans,
Wat een smartelijk bericht dat jullie zo in deze vernauwing leven. Met de mooie momenten, de liefde en de rauwe werkelijkheid van de alsmaar verergerende ziekte van Hanneke die ook jou zo raakt en uitput. Die lege tank, kunnen wij of een aantal van ons daarin iets voor je betekenen, om je tank te vullen waar, wanneer en waarmee je dat nodig hebt? Klein, groot, praktisch, moreel noem maar op. Ik maak tijd voor jou/jullie als dat tot hulp kan zijn. Ik weet zeker dat er meer van ons zorg/ondersteuning kunnen bieden.
Gerard
Wauw Hans, prachtig geschreven.
Erg ontroerend..
Met tranen in mijn ogen gelezen. Wat bent u een prachtige en krachtige man <3
In liefde en gebed ben ik bij jullie….els
Zo zijn en toch ook boffen: je mag blijven.
Alles leidt tot in liefde zijn.
Lieve Hans,
Wat verdrietig en smartelijk, bijna onverdraaglijk.
Fijn dat je dit deelt.
Wij bidden voor jullie en wensen jullie heel veel sterkte toe.
Liefs Corrie en Inge.
Lieve Hans, wat een pijnlijk verdriet en daar naast zoveel liefde! Wat een zegen is dat.
Dat de tank vol mag stromen!
Veel liefs voor jullie beiden.
Tine
Liefde.
Liefde is niets dan daaglijks verder gaan
Door dorre woestenijen,
Om na de nacht saam moe weer op te staan
Uit duistere valleien.
Liefde is niet een wijdverklaard begrijpen,
Een stijgen tot het licht,
En niet oneindig zijn en ook niet rijpen
Tot innerlijk gezicht.
Want leven is geen vast geluk, maar een rampspoedig
Dolen in ’t labyrint
Van de gevoelens; wie de weg weet is hoogmoedig,
Als onervaren kind.
Liefde is alleen elkander droef verdragen
Als vrouw en man:
Twee vijanden die toch elkander schragen
Zo nu en dan,
En, daar God voor hun wanhoop en hun vragen
Geen heul, geen antwoord heeft,
Soms naar de eeuwigheid de zweefvlucht wagen
Die een omhelzing geeft.
Jan Jacob Slauerhof.
Liefs voor jullie beide, Ronald.
Ik hoop dat je die rust vindt, die je nu zo nodig hebt.
Wat moet het voor Hanneke ook een zegen zijn om zich zo geliefd bij je te weten.
Lieve Hans, meer dan ooit ben je , in je persoonlijke berichten , een leraar voor mij.
Want daar, voor die afgrond komt het er echt op aan. En leef jij ons voor dat liefde het enige is wat er werkelijk toe doet, en stapje voor stapje in toevertrouwen die lijn volgen.
Heel veel liefs en sterkte voor jullie beiden, Victorine
Lieve Hans en Hanneke,
een hart vol liefde onder jullie riem erbij, van mij.
Maarten
Lieve Hans en Hanneke,
M’n hart gaat naar jullie uit. Smart en troost. En zoveel liefde en warmte ook om jullie heen. Hopelijk is er ook voor jouw moede hoofd af en toe een schouder , Liefs , Minke
Lieve Hans,
Wat een smart en zoveel liefde.
Alle goeds en God zegene jullie.
Betty
Lieve Hans,
Daar zit ik dan in het cafe waar jij de pinball wizzard was.
Jouw verhaal te lezen.
In alles lees ik,dwars door de pijn heen, troost.
Dag Hans
Lieve Hans en Hanneke,
Wat intens verdrietig en tegelijkertijd zo liefdevol en in contact waar mogelijk.
Het is zo’n dunne draad en je weet vooraf niet hoe die gaat…
We zijn bijzonder aangedaan.
Veel liefs,
Rob en Jozien
Tranen van verdriet en tranen van blijheid. Ik hou zo veel van jullie.
Heel verdrietig voor jullie. We weten niks. Die ene draad.
Liefs,
Beatrijs
Lieve Hans,
Hoe raak beschrijf je je van liefde vervulde verdriet. Of de van verdriet vervulde liefde.
Het gaat zo dwars door alles heen dat het tegelijk troostend is wat je zegt.
Veel liefs, Liny
O wat smartelijk, Hans, en dan is er liefde, die is er.
Hoe smartelijk is dit, pijnlijk voelbaar je beschrijving van hoe het is. En ook mooi dat niets bedekt blijft maar wat een weg om te gaan voor jullie. Lieve groet, Joan
Lieve Hans , weet niets te zeggen, voel mee voor zover dat kan!
Zit zeventien jaar in alsheimer proces met mijn ouders, vader is overleden, met mijn moeder heb ik veel contact,
zeer intensief is het, heel wisselend, steeds weer anders, enz enz.
Tuurlijk anders als het je partner aangaat!
Merk zelf wel dat Liefde het enige is waardoor ik dit kan doen met haar!
Mijzelf volledig aan de kant zetten!
Wens je sterkte, knuffel voor Hanneke.
Lieve Hans,
Smart en en ingetogen vreugde resoneren in mij na en tijdens het lezen van je bericht. Ik kan het eigenlijk geen lezen noemen want het dringt zich helemaal in me. De liefde is zo helder en verlichtend en je smart is net zo helder en concreet. Dank voor je nietsontziende precisie. Ik denk in liefde aan jou en Hanneke. Moge God de tank volmaken.
Nel de Lege
Lieve goede Hans,
Sterkte, sterkte, sterkte.
Zo dichtbij, zo ontroerend, naakt, verdrietig. Zo liefde
Lieve Hans,
zo schrijnend, zo verdrietig, zo liefdevol, in gedachten zijn we bij jullie.
Liefs,
Bob en Janna.