Alzheimer en de liefde (8)

Iets meer dan vijf jaar geleden droomde ik dat Hanneke verliefd was op de kapitein van een luchtschip dat zich ergens hoog in de hemel bevond en dat de liefde wederzijds was. Zij keek steeds omhoog of zij hem daar ergens kon zien.
Ik stond erbij en ik keek ernaar. Nuchter en verdrietig tegelijk. Ik was in het begin even jaloers geweest op hun liefde, maar die jaloezie loste snel op. Het was zo, er was geen schuld. Ik nam het haar niet kwalijk, ik was ook niet boos of somber, maar ik voelde mij wel eenzaam en verlaten. Hoe moest ik verder leven? Het was mij duidelijk dat zij de kapitein niet zou opgeven, wat ik ook probeerde, en ik merkte aan alles dat haar aandacht voor mij afnam.
Toen wierp de kapitein van bovenuit een soort touwladder omlaag. Hanneke klom omhoog en de kapitein trok tegelijkertijd de touwladder met rukjes omhoog. Zij verdween uit het zicht. Enige tijd later vernam ik dat zij zich van mij had laten scheiden en dat zij daarboven was getrouwd met de kapitein van het luchtschip. Ik stond in mijn eentje hier beneden. Ik voelde mij verlaten – dat is het beste woord. Ik vroeg mij af of ik nu een nieuwe vrouw moest zoeken. Moest? Ik zou wel zien.
En toen gebeurde er iets merkwaardigs: ik wist dat zij daarboven was met die andere man, dat zij daar gelukkig was met hem en ik gunde het haar. Meer dan dat: het drong tot mij door dat zij de liefde had gevolgd en dat dit het enig juiste was. Ik kon geen bruiloftscadeautje sturen, maar ik wilde het wel.

Het was een droom over het perspectief van de ziekte van Alzheimer waarvan de diagnose drie jaar eerder was gesteld. De droom liet zien wat de gevolgen konden zijn voor onze verhouding en voegde daar op het eind nog een lichtende boodschap aan toe. Om te beginnen werd er gezegd: ‘Maak je geen illusies, dit is het ziekteverloop, hier gaat het naar toe, onafwendbaar.’ En dan, net toen de noodlotstekening compleet leek te zijn, kwam er een plotwending, waardoor alles opeens toch in een ander licht kwam te staan.
Ik voegde daar indertijd aan toe: Een bovenmenselijke prestatie, in ieder geval een bovenhanselijke prestatie, maar daarom niet minder waarachtig. Ik ervoer in de droom en ook daarna dat mijn reactie geheel in orde was en dat er geen sprake was van dat soort hoogmoedige spiritualiteit, waarbij je zegt dat je blij bent voor de ander terwijl je hem of haar het liefst zou wurgen. Daarom ga ik ervan uit dat dit een Zicht-droom was, een droom die mij de waarheid liet zien, onversluierd door persoonlijke belangen en geconditioneerde reacties.
Een Zicht-droom spreekt waarheid. Deze waarheid vraagt erom gerealiseerd te worden in het waakbestaan, zodat het handelen op geen enkele wijze meer los komt te staan van het ten diepste besefte. Een eerste stap hierbij is vaak het vertellen van de Zicht-droom. Zo kan het besefte in meditatie worden voortgezet.

Deze droom is mij de afgelopen jaren bijgebleven. Hij was bijna als een routekaart – zo gaat het, zo gaan we. En zo is het ook inderdaad gegaan. Een voortdurend afscheid. En tegelijkertijd een voortdurende les in loslaten en beseffen dat de werkelijkheid, hoe ongewenst ook, mijn enige werkelijkheid is.
En nu zie ik haar bijna voortdurend boven mijn hoofd, buiten mijn bereik, omhoogklimmen, omhooggetrokken worden door dokter Alzheimer. We hebben duidelijk nog een band, zij ziet mij graag, wij zijn in het algemeen lief voor en met elkaar, ik zorg voor haar natje en droogje en help haar wanneer zij bang is en in de war. Maar heel vaak ook is zij niet in de war en niet bang, maar ook niet meer wat ik ‘hier’ noem. Het is afscheid wanneer zij van mij uit gezien vertoeft in die uitgestrektheid, waar geen individuen bestaan, alleen een zachte golfslag.

Het is soms ook anders. Dan staat zij opeens weer naast mij in mijn wereld. We zijn even als vanouds opnieuw. Ja echt, zo voelt het: zoals het altijd was, die fundamentele verbinding van communicatie, waarbij je als geen ander elkaars taal spreekt, en toch nieuw, want wat hebben we inmiddels weer veel meegemaakt. Twee weken geleden gebeurde het nog. Ik was even weggeweest voor een boodschap (zij kan niet mee de winkels in omdat ze geen mondkapje verdraagt en ik kan haar maar 15, 20 minuten alleen laten) en toen bleek zij bij ons in de huiskamer met yoga bezig te zijn. Intensief, minutenlang in dezelfde asana. Ik ging zitten en keek naar haar. Hoe was het mogelijk dat zij dit vijf minuten volhield? Ik vroeg mij dat niet alleen af omdat het oefeningen waren die alles vroegen, zoals de Ploeg, maar ook omdat haar geheugen tegenwoordig niet langer is dan drie minuten. Hoe overbrugde ze die tijdspanne? Nadat ze de serie had afgewerkt, sprong ze overeind, boog haar hoofd, de handen tegen elkaar ter hoogte van het hart, en sprak: Yoga is het stilleggen van de wervelingen van de geest. Dan komt de ziende thuis in zichzelf. En nog iets meer wat ik niet meer weet. Geweldig! De majesteit van Dat wat niet verduisterd wordt. We lachten. We gingen zitten en waren met elkaar zoals we misschien de laatste vier jaar niet met elkaar waren geweest. Een poos. Een wonder.

We zijn Orpheus en Eurydice. Steeds daal ik af in het rijk van het duister, neem ik haar mee, naar mijn wereld, mijn bovengrondse wereld van het licht, en steeds weer ontvalt zij mij, kijk ik om en zie dat ze er niet meer is. Orpheus, de dichter, die door zijn liefde verliest wat hem het liefst is, en daarin nog slechts bloot kan zijn wat hij is en kan bezingen, hoe het ook is, ontdaan van alles wat hij gehoopt heeft, ontdaan van alles wat hij wenste vast te houden.
Het lied. Het lied dat hij blijft zingen. Het lied dat hij is. Voorbij wat hij is.

Het is loslaten, niet één keer, maar als een staat van zijn. Er is geen vaste grond, geen beslissende laatste etappe, waarna we het gehad hebben. Die laatste etappe zal er ook niet komen voordat zij doodgaat. Soms zijn we een tijdlang op een bepaald plateau, en dan, altijd weer onverwacht, blijkt het toch nog verder te kunnen gaan, minder, een treetje hoger naar dokter Alzheimer. Je kunt er geen peil op trekken, maar het komt er voor mij altijd op neer dat ik dieper loslaat, alles wat ik wens, voorstellingen die ik toch nog had, moet loslaten. Als ik tenminste hiermee, dat wil zeggen: met haar, door wil gaan. En daarover heb ik tot nu toe geen twijfel. Zolang ik kan.

Bij Orpheus was het liefde. Bij mij is het dat ook, maar het is meer, het gaat verder dan dat, ben ik gaan inzien. Het gaat voorbij de liefde. In de stilte van mijn nachten is liefde niet het laatste woord. Voorbij de liefde is er besef, lichtend besef.
Het is de onontkoombaarheid van de verbinding die ik niet vanuit mijn tijdruimtelijk bewustzijn heb gesmeed, maar die is, werkelijkheid ontdaan van behoeftenbevrediging, onloochenbaar, net zo onloochenbaar als de vingers van mijn hand, vlees van mijn vlees.
En daarin is dit, haar ziekte, haar karakter, mijn karakter, mijn wensen en behoeften, mijn leeftijd, dit alles, niet een apart lot, maar de Leraar waarin ik mij bevind.
Deze genadige, niets ontziende wervelstorm, waarin mijn eigenzinnige wervelingen stilvallen, niet in een bevroren stilte, maar zich voegend naar het lied dat ik kennend ontdek.

(wordt misschien vervolgd)