Coronalezing 5 – Kringen en edelstenen

De vorige keer heb ik iets verteld over de kring. Je weet dat Hanneke, mijn vrouw, een andere hersenactiviteit en een andere vorm van hersenen heeft dan ik. Het komt door de Alzheimer, maar het is in zekere zin altijd al zo geweest.
Er is een voortdurende wisselwerking tussen de voorkant van mijn brein en de achterkant ervan, tussen het zelf en het ik. Tussen mijn dagelijks bewustzijn, het staan in ruimte en tijd, het plannen, de bankzaken regelen en al dat soort praktische zaken en wat daarachter ligt.
Bij Hanneke is de voorkant weg en wat erachter ligt is bij haar nu ook voorgrond geworden. Dat vraagt iets, ook van de voorkant van mijn brein, om daarmee om te gaan, want ik wil soms een antwoord krijgen van haar voorkant. En dat krijg ik niet. Ik krijg wel altijd – en dat kenmerkt de liefdesverhouding – een antwoord van de achterkant.

Zo nu en dan tekent zij. Ik spoor haar aan om dat te doen en ik geniet ervan. Zij vergeet dat ze getekend heeft en dan zegt ze: ‘Tekenen? Dat doe ik niet meer.’ En ik zeg: ‘Je hebt gisteren nog getekend’. Maar ik geloof haar vanuit de voorgrond van mijn brein als ze zegt dat ze dat tegenwoordig niet meer doet.
Van de week, in de vorige lezing, had ik verteld over de kring. En later zag ik uitgewerkte tekeningen van haar liggen. Ik zag dat wat ik verteld had over kringen, dat zij dat in een tekening had uitgedrukt. Ik vond het ontroerend om te zien dat er een ondergrondse verbinding is, voorbij het persoonlijke bewustzijn. Waarin wat wezenlijk is zich in verschillende talen uitdrukt bij verschillende mensen. En dat er die grote gemene deler in terug te vinden is.

In de eerste tekening zie je het grote collectieve onbewuste, of bovenbewuste, de onder- en achterkant van de dingen, in de leegte, de ruimte, en dan zie je hoe daaruit zeven entiteiten naar voren komen. Je zou kunnen zeggen er komen zeven individualiteiten uit naar voren. En die zijn verbonden met de bron, verbonden met alle kleuren waar ze uit voortkomen en tegelijkertijd zijn ze los, zijn het individuen.

Bij de tweede tekening zie je die zeven individuen, die allemaal verschillend zijn, unieke edelstenen die de oerbron in zich hebben opgenomen en dat op een individuele wijze hebben uitgedrukt. Individuele structuren die toch verwerkt zijn vanuit de oerkleuren van het begin.
Maar je ziet nog iets anders. Ze zijn, zoals ik dat noem, omgeven en verbonden door besef en taakgerichtheid. En doordat ze zo zijn en zo zichzelf zijn geworden in ruimte en tijd, hebben ze een kring gevormd en ze zijn ze door een kring omgeven, deel van de kring.

In de eerste zie je de ontwikkeling van zelf naar ik, van de aard van de psyche naar de psyche, waarin het ik in overeenstemming met het zelf kan zijn en edelsteen wordt in ruimte en tijd. In de tweede zie je dat, wanneer dat gebeurt, er aansluiting plaatsvindt met anderen en er een kring ontstaat.

Hanneke bedoelt dat helemaal niet. Ik zeg wel vaker dat zij het orakel is dat boven de afgrond geur opsnuift en orakeltaal uitslaat en ik ben de priester en ik vertaal het. Ze bedoelt het helemaal niet zo. Ze zit gewoon te tekenen, volkomen in overeenstemming met datgene wat mij ten diepste bezielt.  En ik ga ervan uit dat dit met velen van jullie ook het geval is. In een andere taal, op een andere manier. Waar je edelsteen bent en jij met jouw kleuren deel uitmaakt van de kring, mogelijk van meerdere kringen, ben je verbonden door besef en taakgerichtheid naar de grotere wereld. De kring beschouwt zich nooit als het hoogtepunt van de schepping, hij is niet de top van de piramide. De kring is dienstbaar en is er ten behoeve van het geheel.
Zo kun je ook kringen hebben van wetenschappers en van kunstenaars. Kringen die met elkaar, elkaar inspirerend, het meest unieke kunnen uitdrukken en dat is iets heel anders dan wat er in een kudde gebeurt.

Ik las de vorige keer iets voor over de kudde en wat daar gebeurt. In de kudde is altijd sprake van een hiërarchisch principe. Het oerbeeld van de kudde is de herder en de schapen. Er is altijd een herder die bovenaan staat en die niet een vocaliser is, maar een opdrachtgever of bevelhebber. In een kring heb je een vocaliser, ik vervul bij voorbeeld zo’n functie. Ik verwoord, ik probeer te vertolken wat in de kring leeft. En dan krijg ik weer respons en vertolk vervolgens weer. Ik ben geen bevelhebber, ik heb geen macht daarin en ik ambieer niet dat jullie op een bepaalde manier doen wat ik zeg. Ik ambieer dat mijn woorden zo zuiver mogelijk zijn en ik wens dat ze zo zuiver zijn dat ze bij jullie weerklank vinden. Zodat er relatie en respons ontstaat. Waardoor er wekking ontstaat, waardoor er muziek in komt. Dat is een heel ander proces dan in de kudde waar de beweging naar omlaag is. In de kudde zijn sub posities. Steeds heb je de bevelhebber, de onderbevelhebber en daaronder weer een onderbevelhebber. Zo is de kudde georganiseerd. Ik schreef er indertijd over in Helen of delen (waaraan ik in de vorige lezing refereerde):

Ieder kent zijn plaats. Op het niet kennen van de plaats volgen sancties. Zonder de herder en zonder rangorde dreigt anarchie, totale desintegratie. Zo wordt beweerd door de kudde. Deze gedachte bindt de kudde tezamen en doet de leden van de kudde gehoorzamen. Ook waar de opdracht in strijd is met de persoonlijke opvattingen. De leden van een bepaalde kudde onderscheiden zich van de leden van een andere kudde door uiterlijke kenmerken zoals spraakgebruik, kleding of haardracht.
Tot en met het sigarettenmerk dat je rookt en de school waar de kinderen naar toe gaan. De reclame speelt daar natuurlijk voortdurend op in. In dit opzicht zijn de kuddes even primitief als de meest primitieve stammen die zich ook door uiterlijke kenmerken nadrukkelijk onderscheiden van naburige stammen.

Over stammen gesproken.
Zoals je weet grenst België aan Nederland. In sommige dorpen is de ene helft van de straat Nederland en de andere kant is België. En in België gelden andere regels dan in Nederland. In België zeggen sommige mensen dat het coronavirus uit Nederland komt. Aan de andere kant van de straat zeggen Nederlanders dat de Belgen ontzettend dom zijn en daardoor ontstaan er ambtelijke conflicten tussen de twee kanten van de straat. Wat in één pennenstreek kan worden opgelost door verschillende burgemeesters wordt door deze stamhoofden in stand gehouden. Een hardnekkig reliek van wat je kuddegeest kunt noemen.

Wanneer je kring wilt zijn heb je ook te maken met kuddegeest. Eigen aan de kring is de individuatie gedachte. Daarin worden zelf en ik verbonden en wordt naar eer en geweten de eigen diepte ingegaan, steeds getoetst aan anderen. Individuatie is in strijd met de hiërarchische structuur van de kudde. Persoonlijke verantwoordelijkheid bestaat nagenoeg niet in de kudde.
De gedachte van de gestoorde stamhoofden leidde me verder. Ik dacht terug aan mijn jeugd, de christelijke lagere school en mijn opvoeding en ik schreef op:

We zijn vergiftigd met het beeld van een god die straffend en belonend boven en buiten ons staat. Een godheid die al onze daden en gedachten kent en erover oordeelt. Zowel onze individuele daden als het doen en laten van de gemeenschap waarvan we deel uitmaken.

Die god is zo’n opperstamhoofd. En we zijn diep, religieus vergiftigd met de gedachte dat er een Macht is die buiten ons staat, en die we niet in ons kennen. Op een kind heeft zo’n gedachte een enorme impact. Een Macht die ons evalueert en straft daar waar we afwijken van de richtlijnen die die Macht ons gegeven heeft.

Ik denk dat veel mensen denken dat dit wat er nu gebeurt met Corona, een straf is van het opperstamhoofd. Voor de boze daden die wij als mensheid hebben verricht. Je ziet het in de Bijbel, bijvoorbeeld in het verhaal van Mirjam, de zus van Mozes, die samen met Aäron kwaadspreekt over de vrouw van Mozes, dat ze niet van zuiver bloed is en dan wordt Mirjam gestraft. Zij wordt voor kwaadsprekerij, de boze tong, gestraft met een huidziekte, melaatsheid, waardoor meteen voor iedereen zichtbaar is, dat wat zij heeft gedaan vreselijk is. Je doet iets en het is verkeerd, het wordt gezien door de Heer en hij geeft je de daarbij passende straf. Dat staat ook in Deuteronomium, daar wordt eerst verteld over de beloningen en dan over de straffen, huiveringwekkend.

Dat is altijd op een causale manier opgevat. Op een causale manier is duidelijk wie de zondebokken zijn. Ik herinner me dat in de jaren 80 de aidsepidemie een aanvang nam. Er waren veel spirituele boeken waarin werd gezegd dat de zonde van homoseksualiteit een afwenden was van de ware bestemming van de mens, en dat die nu op deze manier gestraft werd. Het waren verder heel liefdevolle mensen die dat zeiden, maar hierin waren ze helemaal crazy. En zagen ze strafverbanden en hieven de wijsvinger.

Mogelijk speelt dat ook in deze tijd. Er zijn zoveel doemgedachten. Bij voorbeeld: wat er nu gebeurt, is omdat wij mensen op het verkeerde pad zijn, en dit is de straf ervoor. Ik vind dat een zinloze en onjuiste gedachte.
En het gaat verder. Er is een blinde taboegedachte dat degene die ziek wordt, dat daar iets mis mee is. Het is schaamte voor ziekte en gebrek. Dat je daar waar je door het noodlot bent getroffen dat dat eigenlijk je eigen schuld is. Dat nu de vergelding daarvoor plaatsvindt. Voor faillissement doet zich dat ook voor, dat jij dan fout bent, slecht. Ik vind dat pure flauwekul is. En ik meen dat je de Thora tekst niet op zo’n technisch straffende manier moet zien. Ik denk dat de coronaziekte niet een straf is maar een consequentie. Daar zit een groot verschil in.

Esther Ouwehand zei tijdens een Tweede Kamerbijeenkomst ‘Wordt het niet tijd dat we onder ogen zien dat het ophokken van dieren bij elkaar bepaalde consequenties heeft? Dat we door zoveel dieren bij elkaar te brengen tegen de natuur ingaan, en daarmee de weg vrijmaken voor bepaalde mogelijkheden van ziekte. Is het niet tijd om dat onder ogen te zien en daarvoor maatregelen te nemen om dat te beëindigen?’ Er kwam geen antwoord op, ik vond het jammer, ik had het interessant gevonden als erop was ingegaan.

Ik kijk naar wat er nu gebeurt, hoe we met de ziekte omgaan. Niet als een straf, niet als een vergelding maar als een consequentie van hoe wij als mensheid ons ontwikkeld hebben en hoe we ver over onze grenzen zijn gegaan. In verkeer, waardoor het zich zo snel kan verplaatsen, de woekering op alle gebieden, waardoor deze ziekte zo’n impact kan hebben en om zich heen kan grijpen.

Het wonderlijke is dat het antwoord op deze ziekte zowel algemeen moet gebeuren, vanuit bestuur en regering en iedereen die invloed heeft en macht, maar dat het antwoord tegelijkertijd ook van binnenuit en onderuit moet gebeuren. En dat we daarin allemaal zijn teruggeworpen op onszelf, op bezinning. Dat is wat nu ook aan het gebeuren is.

Bezinning leidt ertoe dat we ons niet alleen afvragen hoe we deze ziekte kunnen bestrijden, maar, zeker even belangrijker, wat voor antwoord we erop kunnen geven. Wat is het antwoord dat ik met mijn vrouw, met mijn kring en kringen, hierop kan geven.
Ik heb sterk de verwachting dat wij hierin veel te bieden hebben. Ik bedoel wij, al die mensen die hun leven zo volledig mogelijk wensen te leven en die bereid zijn zich niet te laten bepalen door het kudde-denken. En die bereid zijn om met elkaar in gelijkwaardigheid en toch vanuit uniciteit, zich afstemmend op de diepste werkelijkheid, een antwoord te vinden in de dagelijkse werkelijkheid van ruimte en tijd.

Ook deze lezing is weer uitgeschreven en geredigeerd door Liny Bosland en Joan Galama.

De lezing is ook als podcast te beluisteren.