Ik kreeg vanmorgen een late reactie op mijn vorige blog. De briefschrijver heeft zich kennelijk nogal geërgerd, want hij spreekt een soort vervloeking over mij uit: ‘De hele nacht zal je een stijve hebben.’ Met een link naar een adres waar dit aan mij zal worden voltrokken. Ik krijg wel vaker nare reacties, maar dit is toch wel uitzonderlijk. Waarom wenst de afzender mij deze helse kwelling toe? En dan ook nog eens de hele nacht. Ik ben net zo blij dat ik weer goed slaap.
Ik moet denken, zoals zo vaak in deze tijd, aan Hanneke. Daar is maar weinig voor nodig. Jarenlang draaide mijn bestaan om haar en nog steeds is zij in haar afwezigheid de ruimte waar mijn gedachten en ervaringen in uitmonden. Ditmaal word ik getriggerd doordat de briefschrijver de woorden ‘de hele nacht’ gebruikt – de specifieke invulling laat ik even voor wat hij is.
Ik herinner mij hoe Hanneke tot kort voor het einde, toen het taalcentrum nog niet geheel was weggebrand, de dag naast mij in bed eindigde door een tamelijk lang Hebreeuws gebed uit te spreken. Dat gebed, Adon Olam, dat als ik het wel heb eigenlijk een ochtendgebed is, eindigt met de regels (in vertaling): Aan Zijn hand vertrouw ik mijn ziel toe, als ik ga slapen, en als ik ontwaak, en met mijn ziel mijn lichaam ook. Mijn God is bij mij, ik heb geen vrees.
Die slotregels kregen bij haar een extra klemtoon. Juist in de nacht kan het flink gaan spoken. Al het onaffe en onbeheersbare kan je naar de keel grijpen en je kleiner en kleiner maken tot je niets meer waard bent. Door deze woorden zowel als een bede als een gelofte uit te spreken vertrouwde zij zich toe aan de nacht. Aan de hele nacht, zoals zij zei. En daarmee bedoelde zij niet alleen de nacht aan het eind van een dag. Ook de nacht van haar leven.
Wat de specifieke invulling van mijn briefschrijver betreft, ook daarbij moet ik aan Hanneke denken. Aan een voorval 40 jaar geleden.
Het begon ermee dat zij mij meenam naar een levensgroot Jezusbeeld in de tuin van een voormalig klooster, waar wij een groep leidden. Toen wij daar waren aangekomen, onthulde zij een beetje verlegen dat zij de dagen tevoren steeds in de middag bij dat beeld had gezeten, zoekend, voelend wat de essentie van haar verbinding met Jezus was. Ze vertelde hoe blij ze was te ontdekken dat hij niet alleen een geestelijke wezen was, maar ook een aardse man met een geslacht waarmee hij kon liefhebben. Ze vroeg mij, daarom had zij mij meegenomen, of ik ook zag wat zij zag, namelijk dat onder het gewaad van Jezus, vaag maar toch onmiskenbaar, de vorm van zijn mannelijke geslacht te zien was. Had hij misschien zelfs een stijve?
Hoe ik ook keek, ik zag het niet. Ik moest erom giechelen en zij moest er ook om lachen, maar het was duidelijk dat dit heel belangrijk voor haar was. God zetelde niet apart hoog in de hemel, maar doordrong het gehele aardse bestaan.
Hanneke was een religieuze vrouw. Ik wilde beslist dat het woord godsvruchtig op de rouwkaart kwam te staan, ook al is het niet gebruikelijk om een boeddhist godsvruchtig te noemen. Maar ja, zo was ze nu eenmaal. Ze mediteerde, volgde in essentie het achtvoudig pad, en bad tot God, de Ene, die ze kende als een weldadige omarming, misschien wel meer vrouw dan man, waarin alle versplintering samenkwam en tot levensmelk werd.
Jezus was voor haar net zo belangrijk en ook net zo puur als Boeddha. Jezus, de meest nabije gestalte van God in ruimte en tijd, was in ons midden waar wij tezamen waren, niet alleen in wijsheid en liefde, maar ook in seks en plezier. We konden met God zijn in alle kleuren van de regenboog. Het was haar leidraad en haar boodschap. Geest en drift waren geen vijanden van elkaar, maar geliefden. En seks kon een uiterst plezierig opstapje zijn naar Verlichting, Vervulling, Eenheid. Van vonk tot vuur.
Dat was ook de werktitel van het boek dat zij niet kon voltooien: Vonk en vuur[1].
Zij schreef over ‘de opklimmende kracht van de seks’ als de weg naar het hart. Seksuele energie was om te beginnen een primaire drift die van belang was voor de voortplanting, een enorme kracht die vervolgens ook de mogelijkheid bood tot een liefdevolle vereniging met een ander mens, waardoor in ieder geval tijdelijk het afgescheiden zijn van ‘zelf en ander’ kon worden opgeheven. Maar het ging nog verder, want seks gaf de uitgelezen mogelijkheid om in het diep aardse met God samen te vallen, waarbij, ik vat haar woorden samen, ‘het wonderbaarlijke is, dat waar ik mij zonder voorbehoud toevertrouw aan het liefdesspel, God de liefde bedrijft met God.’
Ik hoor Hanneke spreken en een zachte gestemdheid vervult mij. Ik ga weer terug naar de briefschrijver en het bericht waarmee ik dit stuk begon.
Beste G. te A., heb ik het misschien misverstaan en is dit het wat u eigenlijk bedoelt: dat God zich via het mij gegeven instrument mag bekennen aan God? Wenst u mij toe dat zonder bedoeling en zonder gerichtheid op persoonlijke bevrediging onze lichten mogen samenkomen?
Ach, natuurlijk, dat is wat u wenst. U drukt het misschien wat onbeholpen uit, maar dit is wat u ten diepste wenst, net zoals ik: dat we onze beperkte compartimenten openen en elkaar met hoofd en hart en seks liefhebben, alle hele dagen en alle hele nachten.
(wordt vervolgd)
[1] Dank voor alle ideeën en wensen. Ik heb besloten dit najaar via zoom twee lezingen aan te bieden aan de lezers van dit weblog. Het thema is: Vonk en vuur. Nader bericht volgt.
Beste Hans,
Een blog die ik diverse malen moest lezen. Het lijkt mij dat dit één van de mooiste is die ik van jou mocht ontvangen. Heel wijsgerig. Daardoor ook moeilijk te begrijpen. Hoe jij na een ogenschijnlijke absurde vervloeking een draai maakt naar Jezus. Een Jezus die in mijn geloof in de eerste plaats mens was, maar in de loop van zijn korte leven zijn menselijke aard oversteeg. Hierin verschilt mijn christelijk geloof van de Heidelbergse Catechismus. Zoals jij schrijft over jouw Hanneke, begint ook mijn Joke een zekere realiteit te overstijgen. Joke was geen heilige, niets menselijks was haar vreemd. Zij oversteeg in de loop van de 47 jaar dat wij samen leefden haar eigen aangeboren minder mooie eigenschappen.
Ware ik katholiek, ik zou haar in gedachten heilig verklaren. Ik merk ook bij jou hoe je over Hanneke schrijft, hoe zij steeds meer het aardse in ieder mens aan het overstijgen was. Ik kan het niet zo prachtig verwoorden als jij. Toch voel ik mij in ons gemeenschappelijke ervaring en lijden sterk met jou verbonden.
Ik zou wensen dat ik eenzelfde berusting zou kunnen vinden in het zo traag verlopende afscheid van mijn “Hanneke”, zoals jij weet te verwoorden in jouw blogs.
Ik schreef het al eerder, maar jaloers heeft een nare bijklank. Mag ik schrijven: “Ik benijd jou”.
Jouw “collega”,
Peter de Leeuw
Even toch nog een reactie op jouw reactie op Johanna e.a. haha nee, de grap komt nu pas binnen maar je had er ook echt zoiets levendig van gemaakt. Bedankt voor de achtergrond info (-:
Wat een mooie blog weer. Ik heb Erfenis 3 opnieuw doorgelezen om de vreemde reactie van een van je lezers te kunnen begrijpen. Maar ik begrijp het niet. Soit. Het is wel een aanleiding voor je om dieper op het onderwerp in te gaan: Zo leuk, dat verhaal over het beeld van Jezus en Hanneke’s reactie daarop, en zo diep diep waar! Ik was ooit in een klooster te gast waarin een werkelijk prachtig crucifix in mijn kamertje hing. Het gezicht van de stervende zo vol van pijn, maar -belangrijker – zo diep liefdevol, teder en vol overgave .En ja, heel licht en respectvol aangegeven, een erectie onder zijn lendendoek. Voor mij kwam alles samen wat ik al wist over sexualiteit, in onschuld, in vreugde, in totaliteit : Als iemand uit de 19e eeuw zo’n beeld durft te snijden van de mens die hij aanbidt als God, wat een moed, wat een waarheid. Ik vermoed dat het de kloosterlingen niet was opgevallen nog.
En als jij hier beneden beschrijft:
‘Maar het ging nog verder, want seks gaf de uitgelezen mogelijkheid om in het diep aardse met God samen te vallen, waarbij, ik vat haar woorden samen, ‘het wonderbaarlijke is, dat waar ik mij zonder voorbehoud toevertrouw aan het liefdesspel, God de liefde bedrijft met God.’
Zo is het. Dat is het uiterste. Kan God nog verder, dieper uitgedrukt worden?
Ik verheug me op je Zoemlezingen in het najaar. Krijgen we een uitnodiging via dit blog? Zoniet, dan mis ik misschien de aankondiging.
Ach, Johanna en anderen,
Ik schaam mij een beetje, ik wou met een grapje beginnen en ik dacht dat iedereen de grap wel zou vatten. Ik vergat dat ik als oudere man andere spam krijg dan velen van mijn lezers.
Al zo’n 20 jaar krijg ik aanbiedingen voor cialis, viagra en andere afrodisiaca en die krijg ik regelmatig ook als schijnbare reactie op mijn blogs. De onverlaten, want dat vind ik al die spam-verspreiders, proberen binnen te komen door te doen alsof zij mijn blog inderdaad hebben gelezen en daar heel blij mee zijn. Vanochtend was de reactie op Erfenis 3 zo bizar bot en plat, dat ik dacht: nou ga ik eens net doen alsof het echt iemand is die reageert en alsof ik die persoon volkomen serieus neem. Ik wilde mijn stuk ook aan die persoon sturen, maar toen bleek helaas dat ik zijn mail al had gewist.
Een grapje dus, maar niet alleen een grap, want het is toch wat dat wordt gedaan alsof dat soort aanbiedingen (ook van de meest gruwelijke vormen van porno) de gewoonste zaak van de wereld zijn. Het is zo ver weg van de liefde en de hartstocht in verbinding, waar misschien ook de briefschrijver ten diepste naar verlangt. De laatste woorden van mijn blog, gericht aan de briefschrijver, meen ik dan ook echt.
Sorry voor de verwarring.
Een hartelijke groet, Hans
Beste Hans, wat een prachtig, wijs blog heeft u weer geschreven, ook zo mild.
Ik heb heel vroeger ook het boek “Geest en Drift” van Hanneke gelezen.
Ik heb er veel aan gehad want ik was zo op zoek.
Hartelijk dank voor uw mooie blogs.
Joke Veldt.
Lieve Hans,
Kun jij een stuk schrijven over deze tijd en hoe het komt dat er zoveel haat, geweld en intolerantie etc de kop opsteken. Overal rechts geluid en racisme. In de tijd dat ik naar het ITIP ging, waren we ervan overtuigd dat de wereld er beter ging uitzien…
Groet Marina
“Zoals de waard is vertrouwt hij zijn gasten”, dus zo’n wens zegt meer over degene dit jou toe wenst dan over jou. Dank weer voor het delen van je mooie herinneringen. En ik verheug me op de lezingen via zoom.
Liefs en geniet van de zon.
Lieve Hans,
Toen de therapie met Hanneke eindigde, kreeg ik van haar de foto van Jezus die zij gemaakt had in een kerkje in Zwitserland en die altijd op haar tafeltje stond. Ze zei: Voor mij heeft hij zijn werk gedaan, nu krijg jij hem. Daar was ik heel blij mee. Ik heb trouwens een prachtige foto van jullie beiden, gemaakt in het tweede ITIPjaar 1986. Jij hebt je arm om haar heen.
Hoop,dat het goed met je gaat.
Marina Voorhoeve
Goedendag Hans, altijd raakt mij weer jouw vaardigheid om het diep beleefde begeestigde gevoel om te zetten in duidelijke taal. Jouw toewijding onder woorden te brengen op een manier die voor mij begrijpelijk is. In dit geval het gezegde “God is liefde”.
Wat pijnlijk die reactie op erfenis 3.
En wat een mooie uitleg van je in erfenis 4
Zo wijs en liefdevol, ik ben diep onder de indruk.
Echt hulp voor mij.
Dankjewel Hans
beste Hans, ik lees regelmatig je blogs. Ze raken me meestal diep. Ook nu weer. Ze bieden veel stof om over na te denken en te voelen. Was vroeger al onder de indruk van ‘Geest en Drift’ van Hanneke. Deze blog sluit daar prachtig op aan.
Dank voor zoveel inspiratie. Graag meld ik me aan voor de zoomlezingen in het najaar.
hartelijke groet,
Gerthe Lamers