De kleur van water

Nadat ik het ontbijt heb klaargemaakt en het weerbericht heb voorgelezen (een ijkpunt in de dag zoals er vele ijkpunten zijn), zeg ik tegen Hanneke dat ik even naar mijn werkkamer aan de overkant ga. ’Tien minuten, vijftien minuten, niet langer’ verzeker ik haar.
Ik bedrieg haar niet, het duurt echt niet langer, want ik ga alleen maar om de thermostaat alvast hoger te zetten, zodat ik dadelijk, wanneer er verzorging voor Hanneke is gekomen, daar niet eerst een half uur hoef te kleumen. Nou ja, ik ga niet alleen voor de thermostaat, ik wil ook heel even op mijzelf zijn, rustig rondscharrelen, met de planten praten, het koffiezetapparaat aanzetten, zodat ik dadelijk geen aanloop nodig heb voordat ik ga schrijven. De kleine geneugten.
Zoals iedere morgen ziet Hanneke op tegen dit afscheid, dat zij niet ervaart als kortstondig maar als ongewis, en in het ongewisse klinkt voor haar de oneindigheid door en de dreiging van het eeuwig verlorene. Ze huilt en probeert haar tranen voor zichzelf te houden. Ik zie het, natuurlijk zie ik het, en sla mijn armen om haar heen en zeg: ‘Oh, die bekommernis!’ En zachtjes in haar oor: ‘Niet onnodig, maar veel te hevig.’
Zoals ik dat wel vaker doe, een kort commentaar op de film waar we samen naar kijken, waar we samen in zitten. Gefluisterd commentaar, zoals zij dat ook bij mij soms doet, waardoor we weer kijken en kijkend samenspelen.
Zij lacht en legt haar hoofd tegen mij aan. ‘Ach,’ zegt ze, ‘dat vind ik zo lief.’ En vervolgens: ‘En dat lieve dat ik voel vind ik dan weer zo lief.’
Zo staan we even.

*

Zij zegt: ‘Wat ik fijn vind: wanneer ik niet bezig ben met wat ik niet meer kan, maar of ik met jullie ben. Dat vind ik fijn. Dan word ik blij.’ Ze zegt het in brokken, veel woorden zijn haar ontvallen, ik voeg de brokken samen.

Ik word op mijn beurt weer blij als zij zoiets zegt. Net zoals ik blij word wanneer ik naar haar kijk terwijl zij danst. Zo eenvoudig gelukkig in het ritme. Zo mooi ook in haar oude lichaam, dat toch, ondanks alles, de verminking voor lief neemt, de demping, en blijft bewegen. En blijft genieten.

*

Dat is Hanneke. De Hanneke die in haar laatste lezing, haar afscheidslezing vele jaren geleden, nadat bij haar alzheimer was gediagnosticeerd, sprak over de weg en de struikelblokken op de weg:

Je bent natuurlijk al volledig verlicht. En dat moment, het moment waarop je beseft dat alles in orde is en goed is zoals het is, dat dat je natuurlijke staat is, is het de kunst om daarin gelukkig zijn en te ontspannen.

Ze zei het niet alleen. Het is Hanneke.
Dit zei zij ook in die lezing:

Waarin ben jij kind van God?
Zijn vol genade en waarheid:
waar je te genadig bent, de waarheid inbrengen,
en waar je te waarheidslievend bent, genade tonen. 

Ook dit zei zij niet alleen tegen haar publiek, ze zei het ook tegen zichzelf, want waarheid was om te beginnen voor haar meer wezenlijk dan genade. Geleidelijk aan echter is er, zeker na de geboorte van onze dochter, een verzachting ingetreden, is er begrip gekomen voor het lijden aan het onbegrijpelijke, het lijden dat met geen methode kan worden opgelost. En nu stond zij daar met haar handen uitgestrekt naar links en naar rechts. Als het ware met een bol in haar ene hand en een kubus in haar andere hand.
Zo ging zij zelf het lijden tegemoet, want het was lijden voor haar om haar perfectie te moeten afleggen en niet meer te kunnen geven zoals zij dat gewoon was, haar boodschap niet meer te kunnen uitdragen, niet meer te kunnen ingrijpen en misschien wel object van zorg te worden.

Wat ze toen in die lezing zei, bleek niet alleen een vrucht van het verleden te zijn, omgezet in een boodschap, maar ook een gelofte aan het leven. Niet de gelofte van een goed voornemen, maar het gerichte besef om in de praktijk te realiseren wat je het liefst doet, wat je dus in essentie al bent. Zij verwoordde het zo:

Het ‘ik’ wil altijd blijven watertrappen, met alles meedoen, perfect worden en dat leidt tot niets, want het liefst wil het ‘ik’ water zijn, zich door water laten bewegen en zich laten leiden.[i]

Watertrappen of je door het water laten leiden. Ik kijk naar haar en zie: het is beide. In haar angst om verlaten te worden, in haar verwarring, in haar humor, haar genegenheid, haar moed, hoe zij danst en boos om zich heen kijkt, hoe zij geniet, haar bril op wil houden in bed, het is alles Hanneke. En het is alles water. Water met de kleur van Hanneke.

[i] Met dank aan Peter Snel die mij verleden week citaten uit de lezing toezond.