De suikerfabriek (3)

Het leven is genadig; ieder ogenblik schenkt het ons een begin.
Gustav Meyrink

Het verleden kan ieder moment worden opgelost. Je kunt ook zeggen: het kan ieder moment weer potentieel vermogen zijn.

Wanneer je verwikkeld bent in het verleden (en wie is dat niet? want het is een algemeen menselijke kwaal), probeer je te bewijzen dat je gelijk hebt. Gelijk hebben lijkt dan het allerbelangrijkste dat er is. Als je maar gelijk hebt, dan weet je tenminste hoe het komt. Dan kun je daarop je pijlen richten. Zo zit het. Hoe rot het ook is, je weet in ieder geval hoe het komt. Het komt namelijk daardoor.
In de nachtmerrie van het verleden is er altijd een daardoor waardoor het komt.

Maar daarachter, daar binnen, wringt er van alles. Er is meer dan het gelijk, er is een verlangen naar waarheid die al dat gelijk hebben te boven gaat. Waarheid die de afgrenzing van het persoonlijke doorbreekt.
Om gehoor te geven aan deze waarheid, is het nodig om los te laten en weerloos te zijn. Zonder weerloosheid geen waarheid.

Weerloosheid wordt als zwakte beschouwd. Zwakte leidt tot verliezen. Dat moet niet en daarom worden er nieuwe bewijzen aangevoerd. Al die bewijzen worden als steen op steen op elkaar gestapeld, rondom, een muur tegen buiten. Je sluit de ander buiten en jezelf binnen. Binnen ben je samen met anderen die je van je gelijk weet te overtuigen.

Zo gaat het. Eigenlijk altijd weer wanneer we lijden aan de ziekte van het verleden. Het lijden versterkend met onze maatregelen. Materiaal voor tragedie.
Tragedie die opeens aanloop kan blijken te zijn tot een blijspel. Want het wonder gebeurt dat, tussen de bedrijven door, opeens de tijd kantelt. Iets breekt open. Diep besef van het totaal andere. Verlangen naar herstel. Een helder klinkend woord dat oprijst. Waarheid die verlost.
En dan? Opent het zich? Wordt de toegestoken hand aangenomen? Of sluit het zich weer en volgt nieuwe verharding?

Dit zijn de belangrijke momenten. Mogelijkheid van genezing. Van berouw en vergeving. Van nieuw leven.
Steeds staat de lopende band even stil en komt er een opening. Stilte. Vrijheid. Steeds weer de mogelijkheid om opnieuw te beginnen. Ieder moment.

*

Door de joodse kabbalisten en andere mystieke scholen wordt erop gewezen dat de schepping op twee manieren heeft plaatsgevonden en plaatsvindt. Er is de historische schepping, die zich vanuit het eerste moment – volgens de joodse leer de zes scheppingsdagen, zoals die in Genesis worden beschreven – heeft ontwikkeld en er is de voortdurende schepping, moment na moment, waarin alles teruggaat in het onbenoembare en opnieuw wordt geschapen. Zoals het wordt verwoord in de Tanya, een belangrijk chassidisch geschrift dat aan het eind van de 18e eeuw werd geschreven: Deze [handeling] is de levenskracht die ieder moment in alle geschapen dingen stroomt, van ‘dat wat voortkomt uit de mond van G-d’ en ‘Zijn adem’ en hen ieder moment uit het niets in bestaan brengt. Want het feit dat zij geschapen zijn gedurende de zes scheppingsdagen is niet voldoende voor hun voortdurende bestaan.
Er is zo gezien de continue lijn van de oorspronkelijke schepping en er is moment na moment de nieuwe impuls waardoor er een opening komt in de keten van causaliteit. Moment na moment kan, zoals ik het noem Dat Andere plaatsvinden – het andere dat wij het wonder noemen en dat je ook genezing kunt noemen, herstel, ommekeer, loslaten van wrok, weg uit de tredmolen, vergeving, genade.

Deze twee soorten van schepping zijn de schering en inslag van ons bestaan. Als er alleen de schepping vanuit de scheppingsdagen was, zou alles zich linea recta ontwikkelen in een lijn van oorzaak en gevolg. Door de voortdurende schepping echter wordt de doorgaande lijn onderbroken – steeds weer in het moment NU.
Er is ieder moment de stilte alsof er nooit eerder iets is geweest. Daar zwijgt het oude en kan herschepping plaatsvinden. In die fractie van de tijd waar de eeuwigheid de tijd doordringt, kunnen we het oude loslaten en nieuw beginnen. Daar in die stilte wordt ons steeds weer het geschenk van de vrijheid gegeven. De vrijheid om geen vervolg te zijn van wat dan ook.

Zoals een andere grote chassidische leraar, Rabbi Nachman van Braslav het zegt: Je hebt vrije wil. Je kunt je geest makkelijk trainen om dat ding in jou te vermijden dat verantwoordelijk is voor jouw angsten en begeerten.

Ook mijn Tibetaans boeddhistische leraren, zoals Longchenpa, spreken over deze leegte ‘aan het begin van het moment’ waarin de hartstochten (begeerte, haat, onwetendheid, trots en afgunst) in zichzelf bevrijd kunnen zijn. Kijk het volgende moment onbevangen naar deze toestand en ontspan in de aanwezigheid ervan. Dan wordt ieder van de vijf hartstochten die oprijst een pure aanwezigheid, bevrijd op zijn eigen plaats, zonder te worden uitgesloten.

(wordt vervolgd)