Een kijkje in mijn werkkamer

Kom binnen. Kijk, hier zit ik te schrijven. Het is een kleine kamer, iets meer dan zes vierkante meter, die direct uitkijkt op de Zaadmarkt in Zutphen en aan de rechterkant op de Pelikaanstraat, waar we wonen. Het is een heel oud huis, en dat voel je, de muren bieden bescherming, tegen kou, tegen hitte, tegen geluid. In de 16^e eeuw was dit het woonhuis van de eerste Zutphense predikant. We hebben geluk gehad dat ik hier mijn werkplek heb kunnen vinden. In de stad en toch in de stilte.
De eerste jaren kon Hanneke uit zichzelf de weg hiernaartoe vinden. Het is 50 meter van ons huis in de Pelikaanstraat. Nu gaat dat niet meer. En tegenwoordig kan ik eigenlijk alleen maar hier zitten wanneer er iemand met Hanneke is. Gelukkig is dat vaak, niet zo vaak als ik zou wensen, maar wel voldoende om te kunnen blijven ademhalen.

Zoals dat ongetwijfeld bij menigeen het geval is, is ieder aspect van mijn omgeving betekenisvol. Daarmee bedoel ik dat het expressie is van het samengaan van het tijdelijke en het tijdeloze, van persoonlijk en onpersoonlijk.

Om mij heen zie ik mijn geschiedenis, mijn ontdekkingen, mijn reizen, in de foto’s, de boeken, de prenten aan de muur. Ik zie geschiedenis in de vormen en kleuren en ik zie hoe de vormen en kleuren verwijzen naar het geschiedenisloze. Het vormloze neemt vorm aan, van binnen naar buiten, in een mandala van kleuren – zoals de glas-in-lood-mandala die ik van Hanneke kreeg voor mijn 60e verjaardag.
Deze mandala die hangt voor het rechterraam, op de grens van binnen en buiten, is wat je noemt herinnering. Herinnering aan de liefde van Hanneke, aan mijn 60e verjaardag, en verder dan dat, veel verder, herinnering aan de zich voortdurend ontvouwende bloem die dit tijdelijke bestaan is wanneer het zich buigt voor het Leven. De mogelijkheid te zijn in Liefde, zonder teruggebogenheid op persoonlijk lot, zonder vergelijking met wat dan ook, en daarin vorm aannemen en geven wat je te geven hebt. Van binnen naar buiten. Daaraan herinnert haar mandala mij en daaraan herinnert zij mij steeds weer.

En daar links op de vensterbank staat het beeld van het Vogelwezen, dat mijn schoonzoon Moussa M’Bodji meenam uit Senegal.
Moussa, de vader van mijn oudste kleinzoon, Chadim, was een Bayefall, een Senegalese soefi, een zachtmoedige man, die volkomen ontheemd was in het koude, afgebakende Nederland, een man die God liefhad en die met een hoge doordringende stem Hem toezong in zijn gebeden.
Ik hoor hem nog in mij, Moussa, hij is overleden, maar zijn stem, die donkere koffiestem die als hij God toezong hoog en snerpend werd, die stem is allesbehalve dood. En ook zijn glimlach, droevig gevangen in dit bestaan, toch blij wetend van de goedheid waarin hij door zijn leraar, de marabout, was opgenomen, ook die glimlach die zijn ogen deed glanzen, zie ik voor mij.
Het Vogelwezen is het beeld van Moussa en het is ook het beeld van mij. Het heeft een krachtige nadenkende kwaliteit. Het Vogelwezen is stil in zichzelf verzonken. Hij staat stevig op de aarde en hij kan ieder moment opstijgen om de aarde van bovenaf te bezien. Het is geen afgod waarvoor je moet knielen, maar een metgezel op de levensreis, een geleidevogel. De geleidevogel in sprookjes en dromen weekt je los van kortstondige belangen en laat je de weg van het hart volgen. En dan doet dit beeld mij ook nog eens denken aan de Pelikaan, waarover dadelijk meer.

Zie je die drie platen die rechts achter mijn Mac aan de muur hangen? Het zijn alchemistische prenten uit de 15e eeuw. De alchemie is mij lief. De lijfspreuk van de laborant Ora et labora (Bid en werk) is ook mijn lijfspreuk en de beeldentaal is mij vertrouwd. De echte alchemie, wat ik de echte alchemie noem, heeft niets te maken met gerichtheid op gewin (goud zoeken) of op grandioze persoonlijke resultaten, maar is een weg van heling – heling van dualiteit, van de splitsing tussen geest en stof, tussen man en vrouw, tussen de mens en zijn wereld.

De plaat links gaat al meer dan 30 jaar met mij mee, van huis naar huis. Behalve dat ik hem heel mooi vind, geeft hij ook precies weer, als in een droom, waar wij mensen doorheen moeten gaan wanneer wij tot eenheid willen komen, de duisternis die wij onder ogen moeten zien en hoe wij daarbij worden begeleid. Het is een verheugend beeld van de weg die wij gaan om bevrijd te worden van onze eenzijdige positionering als man of vrouw, die alles doordringende gespletenheid, die onszelf en de wereld niets goeds brengt.

In het doorleven van de gespletenheid richten we ons niet op de toekomst maar op het licht van ons vertrouwen, dat kiemende licht dat hier is.

Je ziet op de afbeelding hoe uit de doorleefde duisternis (de modder van de zwarte vogels, die de depressie en het wantrouwen tegen het leven verzinnebeelden) de mens opstaat die de eenheid van het mannelijke en het vrouwelijke heeft gevonden en je ziet ook dat deze opstanding wordt begeleid door die zwarte gestalte erachter. Het is weer een geleidevogel, niet wit als een engel, niet zoals je je de Hulp voorstelt. En toch blijkt juist deze machtige gestalte, die we aanvankelijk als beangstigend ervaren, de weg te wijzen naar eenheid. Zoals ook onze nachtmerries dieper wijzen naar het licht dan de dromen van vrede en harmonie.

En dan deze plaat, die er pas sinds een paar weken hangt. Hoofdschuddend kijk ik ernaar, zo geestig: twee mannen met baarden die beiden gestild worden (goede term is dat in dit verband) met de melk van de oer-vrouw, de Koningin, die hen omvat.
Het is het verhaal van de man, de heerser in zijn mannenwereld, die alles in tweeën verdeelt en macht kent als het hoogste goed, en daarin altijd een andere man (een ander eenzijdig mannelijk denkend mens) tegenover zich vindt. Deze polariteit kan eeuwig doorgaan, want in hun tegenstelling, in hun competitie, vinden deze oppositionele heersers geen oplossing. Tenzij zij zich, maar dat is een enorme stap, wenden tot dat andere, zich buigen voor de ontvankelijkheid en het zoete gaan proeven, dat zoete dat zij bijna vergeten waren, waar zij toch naar bleven hunkeren, maar dat zij alleen maar meenden te kunnen bereiken door meer en meer na te streven.
En dan, als het streven proeven wordt, merken ze dat het hier is, ervaren ze dat het nu is en komt er een einde aan de strijd om toekomstige vervulling. Stel je Joe Biden en Vladimir Poetin maar voor aan de borst van de gekroonde vrouw in het blauw. Of Geert Wilders en Mark Rutte. Of… vul zelf maar in. Hoe ze zijn, hoe ze elkaar aankijken, wanneer ze dat andere deel van de schepping tot zich laten doordringen, erdoor vervuld worden en er zich door laten leiden. Zodat daadkracht niet meer wortelt in verdringing en onderdrukking.

En dan kom ik bij de laatste plaat, waar weer de eenheid van man en vrouw wordt verbeeld als de kroon op het Grote Werk. En meer dan dat.

Ik wil nu tot slot echter de aandacht vestigen op het vignet rechts op de achtergrond van deze plaat. Ik meen dat daar op de achtergrond het stille offer wordt verbeeld, dat de essentie is van de grootse realisatie op de voorgrond.
Daar zien we de Pelikaan die haar jongen voedt met haar hartenbloed. Zij pikt zichzelf in de borst. Het is een vrijwillig geven. Er wordt wel gezegd dat deze vogel Christus verbeeldt die zich gaf/geeft aan de wereld.
Het is dit geven volgens mij van onszelf, dit stille geven, dat ons tot mensen maakt en dat ons tegelijkertijd doet uitstijgen boven de menselijke belangen en ons weer deel laat zijn aan het weefsel, waarin wij, de dieren, de planten, de aarde, de planeten en de sterren verbonden zijn. Het is in dit geven voorbij eigenbelang, voorbij pijn en frustratie, dat we realiseren dat niet de strijd om het bestaan, maar de liefde en het handelen in liefde het enige is wat telt.

Zo, nu heb je een hoekje van mijn werkkamer gezien. Ik zit hier meestal op m’n eentje. Dank je wel dat je bent binnengekomen en hebt rondgekeken. Misschien vind je het wat veel, dat kan ik mij voorstellen, het is de vrucht van een leven. Kijk maar rustig, neem er de tijd voor. Ik hoop dat het je goed doet.