En dan is er de reactie van het organisme dat hecht verbonden is met een ander organisme en uit deze verbinding wordt losgescheurd. De reactie die we rouw noemen.
Is het de toestroom van adrenaline (of andere stoffen) die het systeem zichzelf toedient, is het de absurditeit van levend zijn in het gezicht van de dood, is het de kracht van het gebeuren, kracht naar kruis? Een feit is dat je aanvankelijk niets merkt van zwaarte, van duisternis. Alles is opgenomen in licht. Het klopt. Het is goed. Ook het verdriet maakt deel uit van deze pure helderheid.
Vervolgens zet toch het rouwen in. Het licht trekt weg en er komt een donkere rand om de dingen, een zwarte omlijsting. Je voelt je wegdrijven van alles en iedereen waarmee je nog maar zo kort geleden verbonden was in het grootse gebeuren. Alles staat apart, niets voelt meer goed. Je kunt niet meer slapen, hebt hoofdpijn, de dingen smaken niet, alsof je gisteren een onopgeloste ruzie had en daarna te veel hebt gedronken. Je bent dof en moe. Zo moe als je nog nooit bent geweest. Lijkt het wel.
Zo gaat het vaak, is mijn ervaring, wanneer het verlies, de dood toeslaat.
Rouw. Er is niets aan te doen. Je kunt het alleen maar doorleven. Het stroeve gewoontedier probeert nog vast te houden wat allang is weggevallen en tegelijkertijd is daar diep van binnen iets, een kiem van licht, een stil weten dat zich buigt voor het onvermijdelijke. En juist dat kleine, dat onaanzienlijke is het begin van de weg terug die tot verzoening leidt.
Verzoening. Dat is een woord van mijn vrouw. Vanochtend bij de koffie, ons ochtendritueel, waarmee we samen de dag ingaan, zei ze: ‘Het gaat niet om loslaten, dat is weer zo’n modern begrip – je kunt het niet loslaten, het is deel van je leven, je draagt het met je mee – wat wel kan is verzoenen – je kunt je ermee verzoenen.’ Zij weet waar zij het over heeft. Zij is ernstig ziek en neemt voortdurend afscheid – van haar vermogens, van haar leven, zoals zij het graag zou leiden.
(wordt vervolgd)
Verzoenen met iets…dat is het!
Verzoenen heeft iets liefdevols in zich.
Bijna lichtvoetige taal maar heel precies.
Dank je!
Rouw: ‘losgescheurd worden uit een verbinding’. Zo is het inderdaad. Kort geleden is er een dierbare van mij overleden, ik zit er dus middenin. Je kunt het inderdaad alleen maar ‘doorleven’.
Hanneke, bedankt voor het maken van het heldere onderscheid tussen iets ‘loslaten’ en je met iets ‘verzoenen’. Ik heb mij altijd al geïrriteerd aan die trend van het ‘loslaten’. Alsof je enkel je poot hoeft op te tillen en je kan het weg laten lopen. Alsof het niet om een waardevol gevoel of gemis gaat. Het advies ‘loslaten’ is in die zin voor mij verbonden met onverschilligheid en liefdeloosheid. Een mens moet door de dingen heen gaan en er niet om heen lopen.
Wat helder verwoord, en zo herkenbaar.
Dat verzoenen vind ik heel mooi, rond en zacht, terwijl het toch ook zo’n pijnlijk proces is.
Dank je wel.