Wanneer ik, nu alweer een tijdje geleden, met Hanneke in een restaurant zat, volgde zij de gesprekken tot drie tafeltjes ver. Zo’n scherp gehoor had zij. Terwijl ik toen al met veel moeite haar die tegenover mij zat kon verstaan. Zij had niet alleen een scherp gehoor, zij was ook heel nieuwsgierig. Dat sloot dus goed op elkaar aan. Zoals mijn doofheid mij ook goed van pas kwam en komt. Ik houd het liever rustig. Eén tafeltje vind ik wel genoeg. Het tafeltje waaraan ik zit.
Waarom ik dit vertel? Ach, ik hoor haar niet meer, haar woorden niet, ik ken haar gedachten niet, ik zie haar ook niet. Zij is weg. Zoals ik het benoem: haar aanwezigheid is haar volstrekte afwezigheid.
Zo ervaar ik het. Maar er zijn anderen voor wie de dood kennelijk niet een tafeltje te ver is. Zij zijn met Hanneke in gesprek, zij voelen haar aanwezigheid, zowel aan het graf als in ons huis, ja, zelfs lopend op straat.
Is dat illusie, Maya? Halen zij zich wat in het hoofd? Of ben ik ook in dit opzicht bijziend en slechthorend? Hanneke zit niet meer aan mijn tafeltje. Of misschien zit zij er wel en heb ik er de zintuigen niet voor om haar waar te nemen.
Ik heb geen reden om te twijfelen aan de waarneming van de mensen die contact hebben met Hanneke. Ik geloof niet dat zij de boel bedriegen. Misschien hebben ze te veel fantasie, maar het is ook mogelijk dat zij iets waarnemen wat ik niet waarneem.
Vroeger had ik daar een oordeel over, ik vond het sensationeel gedoe, maar dat heb ik niet meer. De een ziet iets anders dan de ander, we spelen allemaal ons levensspel met verschillende fiches. Zo heb ik een vriendin die sinds het overlijden van haar man voortdurend met hem in gesprek is. Zij zegt: ‘Ik ben echt blij en voel hem steeds om me heen en hij helpt en steunt me, zoals altijd. Alleen de materiele vorm is weg. Verder is hij nog helemaal aanwezig.’ Zij schrijft in een andere brief: ‘Ik ben nog steeds (en denkelijk nog wel meer) super verliefd op hem!’ Hij is haar metgezel, en als zij Nederland bezoekt, zij woont in Italië, koopt zij op de terugweg haring en jenever, want daar houdt hij van, van die Hollandse combinatie, en dat nuttigen ze dan als ze terugkomen in hun huis.
Raar hè. Ja, zo doet zij dat, al zes jaar. Ik geloof haar en ik vertrouw haar. Bij mij is het leeg, een foto van Hanneke ligt voor mij op mijn werktafel, maar er zijn geen woorden, alleen maar stilte. Trillende leegte. Zo doe ik dat. Raar hè.
Hoe dan ook, voor mij is daar geen weg. Ik heb het talent niet, maar ik heb er ook de behoefte niet aan. Ik speel het spel op mijn manier. Het is leeg. Geen gezicht, geen woord, geen richting.
Ik zeg dat ik er niet de behoefte aan heb, maar het is meer dan behoefte of geen behoefte, het gaat dieper. De leegte is niet alleen mijn werkelijkheid, de leegte ontfermt zich over mij. Het leven zoals het is.
Ik zag gisteravond een stukje uit een serie van David Lynch, Twin Peaks, het derde seizoen. Daar is een verschrikkelijke scène, waarin een jongetje wordt aangereden voor de ogen van zijn moeder, de automobilist rijdt door en de moeder zit op het kruispunt met het dode kind in haar armen. Zij schreeuwt het uit. En dan komt er een oudere wat haveloze man naar haar toe, gaat bij haar zitten, slaat zijn arm om haar heen en kijkt haar aan. Er wordt geen woord gesproken. Zij kijken elkaar aan.
Het is prachtig, hartverscheurend, waar. Juist dat kijken zonder woorden.
Woorden kunnen grote hulp zijn. Ik heb jaren gezeten tegenover een man, die sprak, heel goed kon spreken, mijn hart en mijn hoofd raakte, en dan opeens zweeg, minutenlang, soms wel een half uur. Ik herinner mij in dankbaarheid zijn woorden, hoe hij mij mijzelf hielp begrijpen, hoe hij mij leerde over het leven, en ik herinner mij nog sterker zijn zwijgen en zijn ogen wanneer we stil waren. Dat was het leven zelf.
In alle begrip is er altijd iets dat toch ontbreekt, namelijk dat het niet te begrijpen is.
Dat zag ik ook in het stukje film van David Lynch. Dat ontzettende lotsmoment, waarin alle woorden ernaast zijn. Het lotsmoment daar in die televisieserie, de lotsmomenten in mijn bestaan, die zoals ik het zie niet meer beperkt zijn tot bepaalde momenten van overmacht en verlies. Het voortdurend ervaren van bloot zijn – weerloos en toch zijn.
Het is zo, onontkoombaar, dit ben ik, dit is mijn werkelijkheid, en hierin kijkt het leven mij aan, zwijgend, en soms met de ogen van een ander, die ook dit is en dit kent.
*
PS Verleden jaar oktober had ik een stil gesprek met Klaas-Aart Kok, waarvan nu door Klaas-Aart een podcast is gemaakt in de reeks InZicht in non-dualiteit, te zien en te beluisteren via https://www.youtube.com/watch?v=j5YpVGfDeHU of te beluisteren via https://open.spotify.com/episode/62Z51vg1oQfgUuwBXV23Xr?si=DmuVCl1hScS0h1SpFsHY0Q
Mijn andere (oudere) podcasts zijn nog te beluisteren via https://soundcloud.com/user-518823183
Wat een aangrijpend verhaal over verlies en stilte. Het lijkt alsof de leegte en het gemis van Hanneke je diep hebben geraakt, maar tegelijkertijd bied je ruimte voor de ervaring van anderen, die haar aanwezigheid nog wel voelen. Het contrast tussen jouw eigen stilte en hun gevoelde nabijheid is indrukwekkend. Het roept de vraag op of rouw en verwerking voor iedereen een uniek pad is, zonder goed of fout. Wat jou kracht lijkt te geven, is de aanvaarding van die leegte, hoe pijnlijk dat soms ook is, als een deel van het leven dat gewoon is.
Dankjewel voor het delen van zo’n intiem en gevoelig stuk. Het laat me nadenken over hoe we elk ons eigen manier vinden om om te gaan met verlies.
Bij de dood van mijn man; hij verongelukte 15 jaar geleden, voelde ik, vooral angst en paniek en ja ook verdriet. Na een tijdje voelde ik mij ook bevrijd en ruimte voor een nieuw begin; wij hadden geen gemakkelijke relatie, maar hij was wel mijn man met alles erop en eraan… En wij hebben samen een zoon, God zij dank, zeg ik nu.!
Mijn relatie met Dirk is zich in de loop van de tijd steeds meer gaan verdiepen. Ik denk met steeds meer liefde aan hem, mijn hart gaat open wanneer ik naar zijn foto kijk; zijn ‘aanwezigheid’ is goed voor mijn ziel. Aanlokkelijk om dat aan hem toe te schrijven; ‘wij hebben contact’. Niet waar dus. Door met liefde aan hem te denken heb ik vooral een hernieuwd contact met mijzelf en de liefde die ik voel spreidt zich uit, ook naar anderen. Ik ben zo blij dat wij een tijdje samen hebben op kunnen trekken en voel dat als een geschenk…. Maar dat alles is ‘mijn verdienste’ en heeft niet zoveel met Dirk te maken. Gelukkig maar; hij mag zijn eigen weg gaan en ik wens hem toe waar hij ook is, in wat voor hoedanigheid dan ook, dat hij gelukkig is, dat hij in vrede is, dat hij vrij is. En ik ga verder met de levenden, zonder hem, in liefde.
Ah, dank je.
Dag Thea, wat prachtig jouw reactie.
Liefdevol en vrij.
Wij kennen elkaar niet.
Warme groet
wat een hoogte en wat een diepte ♥️♥️♥️
Herkenbaar, wat heeft t leven met ons voor,n groot raadsel is t
Wat een fijn licht stukje is dit. Met ademgaten er tussen.
Amen.
… “In alle begrip is er altijd iets dat toch ontbreekt, namelijk dat het niet te begrijpen is.” … Rustgevende woorden en een omarming vol begrip. Tijdens het lezen dacht ik aan een citaat van Nikola Tesla : “Het leven is en zal een vergelijking blijven die onmogelijk op te lossen is maar vol factoren die we wel kennen.”
Wat fijn om te lezen. Moeilijk om in woorden te vatten. Ik word er heel rustig van, met een kleine glimlach.
Prachtig! Hoe je de ervaring beschrijft om je eigen weg te gaan, zonder oordeel over de weg van een ander. Zo waar. Sinds kort kan ik dat helemaal beamen. Dank je wel.