Gisteren ben ik 82 geworden. Nu rolt het wiel weer verder, ik ben niet meer jarig, het is gewoon lente. Bij het opstaan vanochtend dacht ik: ik heb vakantie. Het is zo, het is leeg – dat is toch wat vakantie letterlijk betekent.
Eigenlijk heb ik het hele jaar al het gevoel dat het vakantie is, terwijl ik toch ook in de rouw ben. Dat is kennelijk niet in strijd met elkaar. Het hoort natuurlijk niet, maar het is wel een feit: in al deze woeling geniet ik zoals ik niet eerder heb genoten.
Om mijzelf een beetje gerust te stellen, zeg ik voor mij uit tegen Hanneke, die er niet meer is en juist daarin er voortdurend is: ‘Dag lieverd, ik heb het goed zonder jou.’ Er komt geen antwoord, ik verwacht ook geen antwoord, maar die zuil van roerloos licht, die bleef waar Hanneke was, is onverminderd hier.
Hanneke wilde dat ik bij haar uitvaart Stan Laurel (de Dunne van de Dikke en de Dunne) zou citeren: ‘Wie bij mijn begrafenis een lang gezicht trekt, wil ik nooit meer zien.’ Ik vergat het bijna. Ik was al klaar met mijn toespraak, ging al zitten en toen herinnerde ik mij die wens van Hanneke. Ik ging snel terug en sprak de door haar gewenste woorden alsnog uit, tot vreugde van velen, die in deze woorden ook Hanneke herkenden.
Zonder te forceren blij van binnenuit. Dat was Hanneke, dat waren we samen. Door dik en dun. Ik ervaar het wel als een steun dat zij zo was. Ik hoef niet wanhopig en verscheurd te zijn, ik mag wanhopig en verscheurd zijn, het is deel van het leven, de golfslag van het leven
Rouwen is verliezen, het is loslaten en het is ook het loslaten tegemoet gaan, erin rusten. En leegte is niet alleen het ontbreken van, het is ook de mogelijkheid tot. Ja, het is vakantie.
Ik lees een gebed van de Azteken. Het begint zo:
Oh, slechts voor even heb
jij ons aan elkaar uitgeleend,
omdat wij vorm aannemen
wanneer jij ons tekent
en wij het leven ontvangen
wanneer jij ons schildert
en wij ademen
wanneer jij ons zingt.
We zijn aan elkaar uitgeleend. Wat is dat goed gezegd! We bezitten elkaar niet. Het is voor even. We hebben elkaar even gekregen. Van het leven. En dan neemt het leven ons weer terug, de een na de ander.
Het is een geschenk. En het verlies is een verlies in smart en eerbied en dankbaarheid.
Ik besluit met de rest van het gebed:
Maar slechts voor even
heb jij ons aan elkaar uitgeleend,
omdat zelfs een afbeelding gesneden
in obsidiaan vervaagt
en de groene veren waarmee de Quetzal vogel
gekroond is, de groene veren verliezen hun kleur
en zelfs de klanken van de waterval versterven
wanneer de tijd van droogte komt.
Zo ook wij, want slechts voor even
heb jij ons aan elkaar uitgeleend.
Beste Hans,je krijgt dit antwoord via de mail van mijn geliefde,Rob Cassuto. Helaas is hij op 23 januari overleden . Ik heb naar je adres gezocht om je een kaart te sturen. Jullie kenden elkaar.Rob vertelde me vaak over de mooie stukjes die je schreef over je leven met Hanneke.Kan ik via internet je stukjes lezen? Ik wil dat graag…Ik heb geen
facebook. Hartelijke groet Minke Cannegieter
Dank je wel voor je prachtige gedicht, voort delen van je ziel met ons!
Marleen
Dag Hans,
Wat een prachtig stukje schreef je weer, zo rijk.
Hanneke’s wens wat je zou moeten zeggen, wat gezegd moest worden, geweldig!
Je verjaardag in lente en rouw. Van harte gefeliciteerd.
En dan het gedicht, het wekt herinneringen in mij. Zo lang voelde ik me na het dramatische overlijden van mijn man verscheurd in rouw, wanhopig zelfs ook, het kon slechts langzaam verzachten in een proces waarin ik steeds meer mijn eigen pad ging volgen. Zo moest het zijn, wankel stap voor stap vooruit, letterlijk fysiek en gevoelsmatig, voorzichtig zoekend en tegelijk heel zeker wetend waar het heen moest.. Het kon niet anders.
En nu, dit gedicht, die regels, ze maken me zo blij! Uitgeleend aan elkaar, aan het leven en het leven aan ons, de weg van geschenk zijn en het geschenk van wie de ander is en wat het leven brengt ontvangen. Zo versta ik het.
Rouw en blijdschap hand in hand. Zo ervaar ik het.
Dat de lente liefdevol mag zijn, ook in barre tijd.
Dank je wel, dat jij er bent en schrijft.
Johanna
Prachtig, Johanna, en zo waar, zoals jij het zegt. Dank je wel.
Zo mooi, dankjewel
Wat mooi dat gedicht!
Waar vindt je dat nu weer, zo waar.
O.a. hier: https://www.xavier.edu/jesuitresource/online-resources/prayer-index/condolence-loss-sympathy-prayers
Ik ben bedroefd Hans. Waarom kan ik niet vasthouden wat ik zo liefheb. Loretta is weg. Dick daarvoor. Ik klamp vast aan wat kan troosten. Hebben wij elkaar te leen. Is er meer. Wat dan? Mijn gevoel gaat naar je uit. En weerkaatst.
Ach, Ellen, wat zeg je dat precies! Ook dat laatste: dat je gevoel naar mij uitgaat en weerkaatst.
Ik vermoed dat je niet kunt vasthouden wat je liefhebt omdat het eigen aan de liefde is dat je niet kunt vasthouden. Ik zeg dat ik vermoed, maar het is sterker dan dat, zo zie en beleef ik het. Liefhebben bloeit op in het loslaten tot de laatste vezel.
Zo is het met liefhebben, zo is het ook met beseffen. Wat je ten diepste beseft is vrij van alle voorstellingen en veronderstellingen.
Het is niet anders. Het is om gek van te worden soms en het is wat we het liefst zijn.
Kaatst dit ook terug? Hartelijke groet, Hans
Ja!
Dankjewel Hans voor je open blik op hetgeen passeert.
Ik herken onszelf hierin als passanten die voor even met elkaar meereizen om vervolgens van deze rijkdom te kunnen genieten, waarderen en inderdaad de mogelijkheid tot reflectie.
Groet van een waarderende lezer van jouw aangename spinsels.
Dank je wel!!! Zó mooi onder woorden gebracht. Wij gaan door een diep dal want hoorden een dag geleden dat de geliefde van onze dochter ongeneeslijk ziek is. Vasthouden en loslaten…
In diep verdriet schoonheid ervaren zoals nooit tevoren….Weet alleen dat je woorden me diep raken en troost bieden…Alle goeds in deze lente….
Lieve Hans, Van harte gefeliciteerd met je 82e! Wat fijn dat het goed met je gaat. Ach ja, Hanneke kon ook een grapjas zijn. Een zuil van licht. Mooi. Ik gun je een vrolijke lichte lente. Dank dat ik nog steeds van je leren mag. Ik zing voor je: “Ouwe taaie jippiejippiejeeheehee!”