Gerard Broekema – Blokhoofden

Waar ben ik aan begonnen, denk ik. Het leek mij leuk om Gerard Broekema een kans te geven. Zo’n goede man. Oude knorrepot. En dan hoor ik opeens niets meer van hem. Van de aardbodem verdwenen. Zoals ik dat al zo vaak heb meegemaakt. Ik bel hem, zonder resultaat. Ik bel hem weer. Niets. Een e-mail. Nog een e-mail. Ten slotte, eindelijk, een antwoord.

*

Hoi Hans,

Ik ben op het moment in Spanje en lees daar wat je geschreven hebt. Ik ben hier in Catalonië onderzoek aan het doen voor mijn boek over het verraad van de sociaaldemocratie. Zoals je ziet, het thema verraad blijft mij bezighouden.
Dank je trouwens voor je inleiding. Wat kun jij mooi ouwehoeren zeg, maar dat wisten we al. Jij noemt het, als ik het mij goed herinner, de gave van het woord. Laten we het daar maar op houden.

Je hebt mij wel in een moeilijk parket gebracht met jouw nogal ongebreidelde inleiding, want ik wilde gewoon voor de vuist weg iets zeggen over een paar stompzinnige mededelingen van onze vroegere minister van buitenlandse zaken, Frans Timmermans. Anders dan jij ben ik meer een schrijver van schotschriften dan van gedegen verhandelingen.
Leid je mij expres zo uitvoerig in? Een vorm van repressieve tolerantie ten aanzien van deze Boeddha van de Kinkerstraat? Ik zal toch maar proberen om de spade niet al te diep te steken en gewoon te zeggen wat ik op mijn hart heb.
En waarom ik dat niet op mijn eigen blog doe? Heel eenvoudig omdat ik geen blog heb. En waarom ik dat niet heb? Nog eenvoudiger omdat ik niet houd van de verplichting die zoiets geeft. Dan moet je dat blijven onderhouden. Heel vermoeiend. Consistentie is nu eenmaal niet mijn grootste kracht.

Maar voordat ik verder ga, wil ik eerst iets rechtzetten. Je schrijft dat we indertijd bij die demonstratie op de Nieuwmarkt Klu Klux Klan kappen droegen, maar dat is niet juist. De herinnering is een onbetrouwbaar ding. Het waren kartonnen kubussen, met gaten erin voor de ogen, die blokhoofden verbeeldden. Blokhoofden hadden indertijd binnen de BB (de Bescherming Bevolking) de taak om de burgers per blok, per wijk, voor te lichten over de gevolgen van een atoomaanval en om de burgers, wanneer zo’n aanval inderdaad zou plaatsvinden, bij te staan, o.a. door aan te geven waar in huis zij zich het beste konden verschuilen tegen radioactieve straling en fallout. De BB was een krankzinnige, zinloze organisatie die nooit goed van de grond is gekomen en vooral diende om, daar komt dat woord weer, de burgers (tegenwoordig zeggen politici liever: wij met elkaar – dat klinkt zo sociaal) te sussen en de indruk te wekken dat het ook bij een atoomaanval allemaal zo’n vaart niet zou lopen.

Ik verbeter je omdat ik het verschijnsel van de blokhoofden niet zie als iets van het verleden. Van Colijn tot Balkenende tot Timmermans hebben we in Nederland blokhoofden gehad, en daarvoor ongetwijfeld ook al. Blokhoofden die zeggen: ‘Gaat u rustig slapen. Zo’n vaart loopt het niet. Vertrouw maar op ons.’ Die blokhoofden vormen met elkaar het geheime genootschap dat Nederland bestuurt (dus inderdaad vergelijkbaar met de vroegere macht van de KKK in de Verenigde Staten). Het is een verschijnsel waarop ik niet uitgekeken raak. Hoe is het mogelijk dat wij met elkaar (!) ons zo laten bepalen door kortzichtige glimlachende burgermannetjes zonder enige wijsheid, zonder enige visie die hun blokhoofdenbestaan te buiten gaat?! Hoe is het mogelijk?
Over de ondergrondse en bovengrondse macht van de blokhoofden wil ik zo nu en dan wat schrijven voor je blog.

*

Genoeg geluld, nu poetsen – om weer onze favoriete PvdA-coryfee, Frans Timmermans, te citeren (zijn laatste woorden van zijn laatste interview, waarin hij weer zo lekker gewoon en vaderlijk het volk toespreekt).
En dat is wel heel toevallig, want over dat laatste interview wil ik het juist hebben. Maar eerst wil ik Frans Timmermans nog graag voorstellen met een uitspraak die hij een aantal jaren geleden heeft gedaan in een gesprek met Pauw en Witteman. (Ik heb een heel dossier over de man aangelegd – dus houd je vast.) Het gesprek ging over het Joint Strike Fighter project en de opvallende ommekeer die Timmermans (en met hem de PvdA bewindvoerders) had doorgemaakt. Hij  had zich altijd geprofileerd als een groot tegenstander van het JSF project en opeens bleek hij nu een voorstander te zijn geworden. Hoe was dat mogelijk? Inhoudelijk zei de minister daar niet veel over. Het staat mij in ieder geval niet bij dat hij met steekhoudende argumenten kwam. Hij kwam vooral met algemene termen als : ‘We hebben nu een analyse gemaakt van de internationale veiligheidssituatie en daaruit blijkt…’ en ‘We kunnen de risico’s nu financieel en technisch inperken.’ Dat soort gezemel. Nee, hij kwam pas echt los toen een van de twee interviewers hem vroeg of dat wel consistent was. Zijn reactie: ‘Is het consistent als je buiten loopt en het is droog en het begint te regenen en je doet dan ineens een paraplu op die je eerst niet ophad? Dan ben je inconsistent. Als de omstandigheden veranderen, als er opeens duidelijkheid komt, zou je toch juist inconsistent zijn als je die veranderde omstandigheden niet in je standpunt meeneemt – dat zou ik juist inconsistent vinden en ik zou het niet oprecht en eerlijk vinden als ik niet op basis van de gegevens waarover ik nu beschik… enz.’
Daar zagen we opeens de denker en ethicus Timmermans te voorschijn komen. Ja, natuurlijk zo gaat het met de grote keuzes in het leven, als de omstandigheden veranderen, verander jij toch ook. Wat ben je anders dan een product van de omstandigheden?
Kijk, dat heet nou een windvaantje, om in weertermen te blijven spreken. Hoe is het mogelijk dat zo’n man daarmee weg komt? Hoe is het mogelijk dat dit soort gruwelijke lafhartige platitudes normaal gevonden wordt? Waarom wordt iemand die dit soort dingen zegt de volgende dag niet door de hele goegemeente (hier komt weer zo’n bestuurderscliché) afgeserveerd?

Waarschijnlijk, vrees ik, omdat de goegemeente meent dat je nooit moet zeggen wat je eigenlijk denkt en niet moet doen wat je zegt (om met jouw geliefde Martin Buber te spreken). Het is allemaal voor de etalage. Het enige wat er toe doet is dat je je etalage goed op orde hebt.

Nu kom ik op stoom en nu moet ik helaas weg. Ik ben al te laat. Ik heb een gesprek met Don Genaro en Don Juan Matus over de overeenkomsten tussen de Partido Popular en de Partido Socialista Obrero Españyol (zoals je wel zult vermoeden net zoveel overeenkomsten als tussen de VVD en de PvdA, meer overeenkomsten dan verschillen dus). Zodra het mij mogelijk is, schrijf ik verder.

Een kameraadschappelijke groet,

Gerard