Het klikt en het klopt (2)

Soms als je iemand tegenkomt, floept er een lichtje aan. Contact!

Ik loop over de markt, gebogen tegen de wind en de regen in. Ik kom misschien wel 100 mensen tegen. Niets, nergens een lichtje. Ik sta bij een kraam, koop een brood en crackers bij een jongen, bij wie er altijd een lichtje aanschiet, een prettige glans, al van het eerste moment dat ik iets bij hem kocht. Opeens een stem naast mij: ‘Hoi, Hans, lang niet gezien. Hoe gaat het?’ Dat is Erik. Ik heb hem ontmoet bij een vriend en het klikte meteen. Het is alsof de zon gaat schijnen. ‘Ha die Erik. We zijn twee maanden weggeweest, we zijn net terug.’ We hebben niet veel te zeggen, maar het klikt en het klopt.

Zo heb ik veel mensen ontmoet. Mijn vrouw, vrienden, leraren, leerlingen. Lichtende ontmoetingen. Soms heel krachtig. Wanneer ik iemand in levenden lijve ontmoette, maar ook aan de telefoon bij een eerste contact en zelfs bij het lezen van een brief.
Zoals toen ik bijna 64 jaar geleden in lijn 7 in Den Haag Roel ontmoette, mijn oudste vriend. Ik op mijn hurken met de telefoon in mijn hand, het eerste contact met Jaap, die een van mijn beste vrienden zou worden. In mei 1972 in een weiland in de volle zon, in een kuil van licht, Martin. Philip, februari 1978, op de boot aan de Amstel, tegenover mij in mijn werkkamer, in een stralenkrans. Hanny op krukken in een straat in Utrecht alsof ze in een lichtbundel het toneel op kwam.

Ik ga er van uit dat die gewaarwording van licht om te beginnen iets zegt over de geestelijke verhouding die wij met elkaar hebben, kunnen hebben, en niet zozeer over de sympathie die we elkaar toedragen. Er is essentie die zich nog verder kan manifesteren. Het gaat er niet om of we elkaar aardig vinden of niet. We gaan op de een of andere manier dezelfde weg en we kunnen op die weg iets voor elkaar betekenen.
Dat wil niet zeggen dat we ook echt een diepe verbinding met elkaar aangaan. Soms neemt het licht toe, wordt het met de jaren voller en neemt ons beiden op. Soms blijft het bij die eerste glans. Soms ook neemt het licht toe en sijpelt dan na een tijdje weer weg, verbleekt, tot er niets meer gebeurt en we elkaar alleen nog kunnen toeknikken.
Dat laatste is onbegrijpelijk. Hoe is het mogelijk dat liefde verbloedt, dat een lichtverbinding doodloopt? Het is niet te vatten en toch hoort het erbij, bij het spel van het licht. Niet alles wat klikt en klopt zet zich voort.
De wederzijdse ontvouwing in het licht is een wonder en het vraagt voortdurende inzet en meer nog dan dat: offers. Maar ook met alle inzet en alle offers is er geen waarborg. De verbinding kan niet worden afgedwongen en zogezegd op eigen houtje worden voortgezet.
Het heeft lang geduurd voordat ik dit besefte. Zo vaak heb ik domweg niet geaccepteerd, niet willen weten zelfs, dat het licht zich had teruggetrokken en heb ik daarmee troebelheid veroorzaakt en verwarring. Het is misschien voor mij wel een van de moeilijkste levenslessen geweest om te erkennen dat ik een relatie niet kan redden en dat ik niet de lichtbrenger ben. Het licht speelt in mij, speelt door mij, speelt met mij. Ik bepaal het niet en het is aan mij om eraan deel te nemen.

Ik volg in mijn leven het lichtspoor en ik leer mensen om hun lichtspoor te volgen, waarheen dat ook leidt. Ik ben daarin instrumenteel. Dat houdt wat mij betreft ook in dat het lichtspoor belangrijker is dan de verhouding met mij. Soms heb ik daarom de verplichting om afscheid te nemen van mensen, terwijl ik persoonlijk gezien liever contact met hen houd. Prettig contact kan belemmerend werken onderweg. Net zoals zoveel geneugten van het leven. Dan is er geen vrijheid blijheid meer maar een genoeglijke gehechtheid. Daar is in mijn universum niemand bij gebaat.
Dit kan ik zelf overzien. Ik kan daarin ook vergissingen maken, maar het ligt aan mijn kant van de streep. Wat ik niet kan overzien en wat ik regelmatig heel moeilijk heb gevonden, is dat, terwijl ik nog volop deelgenoot ben, de ander zich terugtrekt, niet eventjes, maar definitief. Het is een breuk, waarvan ik zeker weet dat hij niet klopt, maar waar ik wel mee te leven heb. Ik kan allerlei redenen onderscheiden, maar ze doen er niet meer toe. Daar sta ik dan, zoals de Talmoed zegt, met mijn volle uiers.

In de Talmoed wordt ergens (ik kan de plek niet meer vinden) de leraar vergeleken met een koe en de leerling met een kalf en dan wordt er gezegd: ‘meer dan het kalf wil drinken, wil de koe haar melk geven.’ Dat geeft het goed weer. Er is nog een overdaad aan ‘melk’, ik ben nog lang niet klaar en daar sta ik met mijn volle uiers. In alle rijkdom een waardeloos gevoel. En toch hoort het erbij, bij mijn weg. Het uithouden, mij niet afwenden, maar wel loslaten. En leven met de spanning die in mij ontstaat. Terwijl het klikt en klopt toch afscheid nemen. Niet omdat het eigenlijk juist is, maar dieper nog, omdat het zo is.

Dat we elkaar treffen, in de liefde, in de wederzijdse leer, is niet het gevolg van een plan. Dat we elkaar treffen onttrekt zich aan causaliteit en kan niet systematisch worden opgebouwd. Het is wat gebeurt in dit moment, dit heilige moment. Een samenvallen van twee aparte wezens, waarin het licht wordt ontstoken. Dat is contact en het is inwijding. Stille herkenning, blije ontdekking, dynamische vrede.
Groot geluk.