Hij ruste in vrede

Een vroegere vriend van me is een paar dagen geleden overleden. We waren heel hecht, lang geleden, en toen opeens, toch nog onverwacht, brak het. Dat is mij een paar keer gebeurd in mijn leven en iedere keer was dat een schok die lange tijd doorwerkte. Ik heb daar al eerder over geschreven. Een onthutsend verlies, een tijd van twijfel en onzekerheid, en daarna – blijkt jaren later – een nieuwe koers.

In die eerste periode na het afscheid verweet ik hem van alles en voelde ik mij toch tegelijkertijd ook schuldig. Het liep door elkaar als ranja en water – een niet te scheiden, eigenlijk onsmakelijke vloeistof. Er was een nabijheid geweest, zeker de laatste tijd, die niet passend was, een lauwwarme zoetige nabijheid, vermengd met teleurstelling en vermoeidheid. Ik had ons contact wel terug willen snijden naar hoe het vroeger was, dat frisse avontuur, die voortdurende ontdekking, waarin alles door ons werd ingezet – we knokten met elkaar, we leerden van elkaar en we steunden elkaar. Maar het was te laat. We waren niet op ons qui-vive gebleven, we hadden het laten gebeuren, en nu waren de fiches op en was het spel voorbij. Zonder winnaar.
Dat is moeilijk te verteren. In plaats van de feitelijkheid te erkennen, ga je dan toch zoeken naar oorzaken, aanleidingen en omkleed je die oorzaken en aanleidingen met schuld. Wie begon er het eerst? Wie liet het afweten?

En dan weer een aantal jaren later, als je niets meer met elkaar hebt en het gewoon zo is, een feit zonder verwijt, besef je hoe rijk de tijd was die je met elkaar hebt gedeeld. Ik vertaalde boeken uit het Duits en las stukken aan hem voor, hij bracht mij in contact met de muziek van Bud Powell en Bach, met het werk van Matthias Grünewald, het Isenheimer altaar, met gezond eten en de Amsterdamse reformhuizen. Ik hielp hem om clean te blijven, hij was verslaafd aan alles wat hij maar kon slikken en spuiten, ik sprak hem moed in en ik bracht hem in contact met mijn leraren. Hij was creatief, chaotisch, heel geestig, kritisch, sentimenteel, gevoelsrijk, een spirituele pitbull, een doordrammer, een zeurpiet, een vriend die mij en mijn vrouw drie maanden onderdak bood in zijn tweekamerwoning. Wij deelden onze liefde voor literatuur, muziek, schilderkunst en de/het Onbenoembare. En we sloegen de handen ineen om andere mensen te helpen om vrij te zijn, vrij te worden.

Bomen hebben jaarringen. Wij mensen hebben dat ook. Hij heeft mij daarna wat streken geleverd die ik niet ben vergeten, maar die zijn opgeslagen in andere jaarringen. Jaarringen lopen niet door elkaar. Ze heffen elkaar niet op. Je kunt ze ook niet tegen elkaar uitwisselen. Ik kan het in ieder geval niet.
De jaarring waarin hij mijn vriend was, is onaangetast. Ik houd van hem en ben hem dankbaar, wat er verder ook is gebeurd. We kwamen niet meer tot elkaar. Zo zij het. Hij was een bijzonder mens. Een ongemakkelijk mens. Een strijder. Een mensenredder. Een kunstenaar. Een clown. Een vriend.
Hij is nu overleden. Hij heette Ludwig Tiller. Hij ruste in vrede.