Zo’n 10 jaar geleden, een jaar voordat bij Hanneke de diagnose alzheimer werd gesteld, droomde ik dat er een atoombom ontplofte. Hanneke en ik stonden buiten in het open veld. Eerst leek het ver weg te gebeuren. Ik zag de paddenstoelachtige wolk aan de horizon oprijzen. Toen drong tot mij door dat het veel dichterbij was dan ik had aangenomen. Ik dacht nog even dat het misschien meeviel, dat het een kleine bom was, maar toen een hete wind opstak en de zon werd verduisterd, wist ik wel beter. Dikke flarden as woeien ons tegemoet. Het was duidelijk: er was geen ontkomen aan. Ik zei tegen Hanneke: ‘Kom maar hier, mijn liefje. Nu gaan wij sterven.’ Wij gingen op de grond liggen en ik sloeg mijn armen om haar heen. Rustig. Constaterend. Verdrietig. Vooral teder. Wij waren niet bang. Het moment was gekomen.
De catastrofe werd aangekondigd en werd werkelijkheid. We wisten toen nog niet wat er te gebeuren stond. Een vriend schreef: ‘Misschien is het een voorspellende droom, waarin een ramp van wereldformaat wordt aangekondigd.’ Maar zo voelde het niet. Het was zo persoonlijk, zo typisch iets van Hanneke en mij. Het betrof niet de wereld, maar onze wereld. En ik wist ook meteen dat het niet een voorspellende droom was, maar een voorzeggende droom, een droom over iets naars dat nu al in de kiem aanwezig was.
Toen ik een half jaar later met Hanneke naar de huisarts ging, omdat ze steeds vaker verdwaalde, wist ik het eigenlijk al. En toen de huisarts zei, dat er niets aan de hand was, moest ik aan de droom denken en zei ik na enige bedenktijd (ik moest mij, net als in de droom, losmaken van de geruststellende stem) dat ik toch wilde dat het verder zou worden onderzocht.
Onze dochter Anna Myrte en ik hebben samen een boek over dromen geschreven, getiteld Het droomjuweel. In dat boek vergelijken we voorzeggende dromen met een automonteur die tegen je zegt: “Je krijgt onherroepelijk een klapband als je daarmee doorrijdt”. Die monteur ziet wat jij niet ziet, maar hij is niet helderziend. Hij ziet vanuit zijn kennis en ervaring consequenties van de huidige situatie die jij vanuit jouw gesteldheid niet ziet. Hij kan makkelijk objectief blijven omdat het zijn auto niet is – hij hoeft de rekening niet te betalen en hij heeft er geen baat bij om een reparatie uit te stellen.
Zo’n monteur hebben we allemaal in ons. Het is het ene oog in ons dat ziet wat wij met onze twee gewoonte-ogen niet kunnen zien en vaak ook niet willen zien. Het oog van het werkelijkheidsbesef, dat blijft kijken, ook wanneer het ongewenste verschijnt. En deze monteur brengt bij voorkeur ’s nachts in onze dromen verslag uit, wanneer we in de ontspanning van de slaap wat minder op onze hoede zijn.
Behalve een voorzeggende droom, is het ook een droom die hulp biedt – Hulp met een hoofdletter. Niet de hulp van een externe oplossing, maar existentiële hulp. Aan de situatie zelf is niets te veranderen, er is geen vluchtmogelijkheid, geen redding van buitenaf, maar toch, zo toont de droom, is er de mogelijkheid van een happy ending.
Er zijn vele manieren waarop je kunt reageren op een dergelijke catastrofe. Je kunt verstenen, als de vrouw van Lot die omkijkt naar haar wereld die in vlammen opgaat, je kunt vloekend en tierend ten onder gaan, je kunt wegzakken in doffe triestheid en je nors isoleren van iedereen om je heen, iedere persoonlijkheid heeft wel een reactiemogelijkheid waar hij al een leven lang op geoefend heeft.
Niets menselijks is mij vreemd, die reacties zouden ook de mijne kunnen zijn, maar in de droom beleef ik iets heel anders. Ik beleef licht, liefde, nabijheid, verbondenheid. Al die emotionele afweerreacties ervaar ik niet, wanneer ik eenmaal de ernst van de situatie heb beseft. Ik ervaar hoe ik ten diepste kan zijn in deze uitzichtloze situatie, dat ik eigenlijk zo ben, en dat ik wanneer ik zo ben volledig in mijn element ben, ja zelfs volstrekt gelukkig.
Dat noem ik Hulp met een hoofdletter.
Er werd mij in de droom de mogelijkheid geboden, als in een generale repetitie, om te beleven wat het meest bij mij past in de totaal onmogelijke situatie van dit lotsgebeuren. En dat gevoel, dat besef, ben ik nooit vergeten en is mij tot leidraad geweest in de jaren daarna, toen ‘de zon werd verduisterd en dikke flarden as ons tegemoet woeien’.
Natuurlijk vergat ik. Maar het besef omarmde het vergeten. Vloekend, versteend lag ik in de armen van de liefde. En daarin, in dat besef, in wat mij het liefst is, loste het vergeten weer op. Steeds weer het smelten van alle hardheid, want de actualiteit van het besef is sterker. Al dat andere is oude koek.
(wordt vervolgd)
Je verhaal heeft me getroost. Dwars door alle catastrofe heen, blijft de liefde gewoon doorgaan. Want het was er eerder dan de catastrofe, en tijdens, en in de toekomst. ‘Een vaste burcht is onze God.’ Als je dat wilt.
Je blogs helpen me om op koers te blijven, en mijn heden en toekomst, namelijk: de ouderdom en het langzaam aftakelen, met meer moed en overgave tegemoet te zien.
Nog een praktische vraag. Je maakt een verschil tussen voorspellende dromen en voorzeggende dromen. In de laatste wordt de verborgen kiem van de toekomst al getoond voordat die toekomst manifest wordt.
Maar wat wordt er dan getoond in een voorspellende droom? Toch ook de -onontkoombare???- toekomst!
Een terechte vraag, Johanna. Ik loop er sinds gisteren over na te denken. Misschien is er niet echt een fundamenteel onderscheid tussen een voorzeggende en een voorspellende droom en zijn beide kiem-dromenm of vingerwijzingen.
” Natuurlijk vergat ik. Maar het besef omarmde het vergeten. Vloekend, versteend lag ik in de armen van de liefde. En daarin, in dat besef, in wat mij het liefst is, loste het vergeten weer op. Steeds weer het smelten van alle hardheid, want de actualiteit van het besef is sterker. Al dat andere is oude koek.”
Prachtig gezegd en zo waar. Dank, de hele tekst is hulp.
Ontroerend beeld, Hans, om samen met elkaar te gaan liggen omdat dat er geen ontkomen aan is. Liefdevol tot het eind. Een mooi begin van de week
Prachtig, dank
Dat in de armen van het besef van de liefde het vergeten lag.
Een leidraad
Een van de grootste geschenken die ik aan samenkomsten met jou en met die van het ITIP heb overgehouden, is de droomduiding. Als ik in mijn leven iets niet wil zien, wat wel heel belangrijk is, krijg ik er een droom over. Dit gebeurt heel veel mensen die met droomduiding in aanraking zijn gekomen. Ik vertel graag even over twee droomervaringen van mij, die mij zo levendig is bijgebleven. Zo’n anderhalf jaar geleden heb ik gedroomd dat ik op weg was naar mijn werk (op treinafstand van mijn huis), maar dat ik er niet heen kon gaan, omdat mijn ns-kaart in twee stukken was gebarsten. Deze kaart is dus van plastic en breekt echt niet makkelijk, de kaart was dan ook niet helemaal gebroken. Wanhopig probeerde ik toch met deze kaart verder op weg naar mijn werk te gaan. Tot ik zag dat dit niet kon; de barst in de kaart was te groot, ik zou niet door de kaartcontrole heen komen. Wanhopig was ik, ik moest en ik zou toch naar mijn werk gaan. Tot ik me besefte dat de weg ernaar toe voorgoed was afgesloten en niet zonder reden. Ik was namelijk al lang ongelukkig met mijn administratieve werk. Afgelopen januari droomde ik dat mijn ID kaart in twee stukken was gebroken. Nu lagen de helften van de kaart echt uit elkaar. Weer ervoer ik die ontdekking als heel heftig. Weer vooral ook omdat de ontdekking van die gebarsten kaart me zo overmeesterde, waarom had ik die barst niet eerder opgemerkt?!? Nu was mijn schrik nog veel erger, omdat het nu om mijn identiteitskaart ging. Gelukkig was ik begin dit jaar al flink bezig met me te oriënteren op ander werk. Maar de waarschuwing van de droom hielp, om te blijven geloven in de carrièreswitch die ik wil gaan maken. Ik heb twee maanden geleden aan mijn leidinggevende en collega’s laten weten dat ik op zoek ben naar ander werk, maatschappelijk werk. Ik zoek nu actief en niet meer verborgen en dat heeft me veel energie teruggegeven. Ik ben er ook gelukkiger van geworden, al vind ik het ook spannend dat ik mij hiermee kwetsbaar opstel tegenover mijn werkomgeving. Ik heb mijn collega’s ook laten weten dat ik mijn huidige werk hierdoor niet met minder inzet doe, en daaraan hou ik mij ook. Zulk soort dromen heb ik vaker gehad en ze zijn als een kompas in mijn leven. Ze zijn dan zo fel en intens, dat het mij dan niet meer lukt om te weg te kijken van wat er speelt. Ze zeggen iets als: Mensch, keer om! En dat doe ik dan vaak, niet altijd helaas. Dus: mijn dankbaarheid is eeuwig voor de keren dat ik bij droomduidingen aanwezig mocht zijn.
beste Hans, veel dank voor het delen van deze ontroerende ervaring en beleving van de droom. Het treft mij dat je zegt: voorzeggende en niet voorspellende droom. Ik versta het als: de droom voorzegde mij iets, zegt werkelijk iets tegen mij en kan ik me openstellen om dan werkelijk te luisteren, luisteren naar datgene wat op de bodem van ons bestaan ‘aanwezig’ is. Dromen zijn in deze zin ook voor mij zeer kostbaar. Ik droom zelf vaker over personen die overleden zijn en mij zeer dierbaar zijn geweest. Het maakt mij vreugdevol omdat ik dan ervaar dat zij mij mij blijven over de grens van leven hier en leven elders.
Dank je Hans, een prachtige voorzeggende droom waarin je vanuit je derde oog ziet: “Ik ervaar hoe ik ten diepste kan zijn in deze uitzichtloze situatie”.
Het maakt mij bewust hoe ik vanuit mijn derde oog kan zien in een droom.