Hulp (6)

Op de lagere school op protestantschristelijke grondslag werd ook uit de Bijbel gelezen, iedere dag wel een stukje, en sommige meesters en juffrouwen konden prachtig vertellen. Je kon merken dat zij veel hielden van de verhalen, maar de vreugde verdween toch wanneer zij ons vervolgens gingen overhoren en wij cijfers kregen – hoge cijfers wanneer wij goed hadden onthouden wat er was verteld, lage cijfers wanneer we er niks van bakten. Dat waren cijfers voor Bijbelkennis – zo heette dat, niet Bijbelliefde maar Bijbelkennis. Gelukkig was ik slim en haalde ik hoge cijfers, ook voor Bijbelkennis, bijna altijd negens, één keer zelfs een tien. Die tien bracht een explosie van geluk teweeg bij mijn grootouders van vaderskant. Het zag ernaar uit dat ik toch niet verloren zou gaan, ook al had mijn vader het rechte pad verlaten en was mijn moeder eigenlijk een heiden.

Het waren verschillende Jezussen, de Jezus van Bijbelkennis en de Jezus die ik dicht bij mij voelde. Hoe groot dat verschil was, merkte ik toen ik heel ziek werd. Mijn ouders waakten bij mij. Ik had een koortsdelier en lag in mijn bed te vechten. Toen ik daaruit half ontwaakte en overeind kwam, zag ik de grote ogen in het bezorgde gezicht van mijn vader boven mij. Ik zei: ‘Jezus,’ ik herinner het mij nu nog, het gevoel, ‘Jezus ligt op me, ik stik.’ Jezus lag als een loodzwaar gewicht op mijn borst. Ik kreeg hem niet van mij af.
Mijn vader schrok van mijn antwoord, ik zag het. Ik denk nu dat hij het misschien ook heeft gekend als kind, dat Jezus als een verpletterend gewicht op zijn borst lag en hem vasthield, de andere Jezus. En dat hij zich van die andere Jezus heeft afgewend, de Jezus naast wie je het nooit goed kunt doen, de Jezus van de hoge eisen en de alles doordringende zuiverheid. Ik vermoed dat het ertoe heeft bijgedragen dat hij zich zodra hij uit huis was losmaakte van alles wat maar riekte naar christendom en dan in het bijzonder, zoals hij het verwoordde, naar dominees en georganiseerde beleving.

Vlak voor zijn dood hadden mijn vader en ik een lang telefoongesprek waarin we afscheid van elkaar namen. In dat gesprek vroeg ik hem of hij geloofde in hulp en leiding, goddelijke hulp en leiding wel te verstaan. Ik wilde weten of hij zich toch nog op de een of andere manier gedragen wist en of hij ergens naar uitzag nu hij binnenkort doodging. Ook al had hij zich afgekeerd van alles wat kerkelijk was, hij was toch niet een atheïst geworden en evenmin een ietsist.
Hij antwoordde: ‘In hulp geloof ik niet, dat heb ik nooit ervaren. Ik denk dat je als het erop aankomt alles alleen moet doen. Maar leiding, als je daarmee bedoelt dat dit allemaal uiteindelijk toch voor iets goed is, ja, ik kan niet geloven dat dit hele universum voor niets is. Dat zou ik zo’n verspilling vinden. Ik kan het niet geloven. Dus ja, ik geloof in leiding. Het leidt tot iets, ook al weet ik niet tot wat.’ ‘Tot iets goeds?’ vroeg ik. Ik probeerde hem toch nog iets positiefs, in mijn ogen positief, te ontlokken, maar hij bleef afgewogen nuchter. ‘Wat is goed? Het leidt tot iets en dat is goed.’

Het was heel fijn dat ik met mijn vader nog zo’n laatste gesprek kon voeren. Ik kan het iedereen aanraden. Niet alleen vanwege de zegen die in de diepte van de intimiteit wordt doorgegeven, maar ook omdat de verschillende wegen zo duidelijk worden, zonder agressie en zonder schuldgevoel. Niet alleen de verbinding, maar ook de heiligheid van het verschil kan zo ervaren en erkend worden. Ja, de heiligheid, want uniciteit van manifestatie behoort net zozeer tot het meest wezenlijke als eenheid in verbondenheid. En krijg die beide maar eens gerealiseerd in de kind-ouder verhouding.
Dit laatste gesprek met mijn vader heb ik vaak in gedachten opnieuw gevoerd. Ik moest al mijn moed opbrengen om deze vraag aan mijn vader te stellen. Ik roerde iets aan dat niet aangeroerd mocht worden, dat wist ik. Dit onderwerp was altijd taboe geweest. Maar toen ik het toch deed, was hij er duidelijk blij mee. In het gezicht van de dood vallen de zekerheden weg en de vaststaande omgangsvormen bieden geen richtsnoer meer.

Ik ben mijn vader dankbaar dat hij op het laatst zo uitgesproken was en zo precies formuleerde. Ik kon daardoor ervaren, en dat werd in de jaren na zijn dood steeds meer duidelijk, hoezeer ik als kind en jongeman door zijn levenskijk was beïnvloed. Toenemend ging ik beseffen hoe wezenlijk anders mijn kijk en niet te vergeten mijn beleving van hulp was.
Voor mij is, ik zeg het weer, hulp niet in de eerste plaats iets dat aan mij gebeurt, waardoor ik het weer goed kan hebben, maar het is de mogelijkheid die wordt gegeven om in het onmogelijke volop te leven en mijn weg in waarheid te volgen. Maar het gaat verder: niet alleen is er de mogelijkheid, er is ook de inspiratie van een doorgang, een stippellijn die ik kan volgen in het ongewisse.
Om zo mijn weg te gaan, dien ik niet alleen open te staan voor hulp en Hulp, maar deze ook, waar ik een glimp ervan opvang tegemoet te gaan.
Daarover nu verder.

(wordt vervolgd)