In het paradijs (6)

Vaak tegenwoordig, vaker in ieder geval dan een paar maanden geleden, weet Hanneke niet meer wie ik ben – niet zozeer wie ik ben als persoon als wel wie ik ben in relatie tot haar. Vooral ’s ochtends bij het opstaan doet zich dit voor. ‘Wie ben jij eigenlijk?’ zegt zij, wat bozig, alsof ik een indringer ben. ‘Wat doe je hier?’ En als ik dan zeg dat ik haar man ben, barst zij in lachen uit. ‘Ben ik dan getrouwd?’ Ja, zij is getrouwd, al bijna 45 jaar. Grote hilariteit. ‘Dat moeten we dan eens gaan vieren.’ Zeker, dat mag wel gevierd worden.
Soms zeg ik alleen maar: ‘Ik ben hier om je te helpen.’ Dan laat ik dat van die man weg. We zijn inderdaad niet samen omdat we getrouwd zijn, we zijn samen omdat we samen zijn, omdat dat zo is, en daarbij is mijn functie nu vaak dat ik haar help. Help om de dag in te komen, help om kleren uit te zoeken, om de dingen te vinden, de dag van de week, tandpasta, zeep, weegschaal, het ontbijt, kop koffie. ‘Waarom moet je mij dan helpen?’ zegt ze, terwijl ik met haar een rok uitzoek, die aansluit bij het weer en haar stemming. ‘Omdat je je elleboog hebt gebroken en die niet meer goed kunt gebruiken en omdat je alzheimer hebt.’ Ik zeg het meestal in die volgorde, als ik iets zeg. ‘Oh, ja.’ Zo gaan we de dag in. Ik help mijn helpmaat, maar ook daarin blijft zij mijn hulp tegenover mij. Dat is en blijft een gegeven.

Er is slechts dit. Er is geen behandelplan, geen revalidatie, geen weg van herstel. En daarin is zij mijn helpmaat, want dat ken ik niet, niet zo uitgesproken in ieder geval, en dat doe ik nu: helpen zonder toekomst. Bij mijn kinderen was mijn zorg en mijn opvoeding altijd ergens naar toe, van de luiers tot en met de puberteit gericht op een betere toekomst, ontwikkelen van hun talenten, goed volwassen worden. Nu gaat het nergens naar toe, het gaat juist overal vanaf. Weg van de mensen, van het overzicht, van het snel en slim zijn, van het kunnen en kennen. Er is niets meer te leren en niets meer te ontwikkelen.
Hierin in rust zijn met elkaar, in dit zo-en-niet-anders-zijn. Dat noem ik het paradijs.

We gaan zitten. Ik maak een ontbijt klaar, rooster granen, zonnebloempitten, pompoenpitten, klein beetje honing, een oud recept dat ik met de jaren heb verfijnd, heel lekker, met schapenkwark, voedzaam ook en opbeurend. En dan koffie. Bij de koffie is zij er weer. Zij mijmert nog na over dat getrouwd zijn en dat ik nu een vrouw met alzheimer en een gebroken arm moet helpen. Er volgt een onverbiddelijke constatering zoals ik die alleen van Hanneke ken (hoe hoog de golven ook gaan, Hanneke gaat nooit verloren): ‘Dan ben je dus genaaid.’
‘Hoe bedoel je?’
‘Nou, we waren equal, jij wist wat je aan mij had en we deden de dingen samen. Dit was je niet beloofd toen we met elkaar trouwden. Kut met peren zeg, dat is een tegenvaller. Hoe houd je het uit?!’ En na even denken: ‘Maar ach, wat ben je dan lief! Ik vind het heel erg lief dat je daar niet de pest over in hebt. Je zit nooit te mopperen.’
Nee, dat is waar, ik neem het haar niet kwalijk. Ik vind trouwens ook niet dat ze mij in de steek heeft gelaten. Zij is mijn vrouw, wij zijn dit verbond aangegaan, waar het ook toe leidt  Ik heb niets gekocht, niet een omschreven product, en ik heb dus ook niet een kat in de zak gekocht. Dat klinkt misschien heel verantwoord, getuigend van een verheven moraal, maar zo bedoel ik het niet en zo is het ook niet. Ik bedoel gewoon dat wij voor elkaar geschapen zijn en dat dit het meest kloppende is, het meest eenvoudig, het meest dichtbij, hoe lastig misschien ook in vergelijking met andere mogelijkheden. En ja, als er één discipline is die ik opbreng, is het dat ik niet vergelijk – mijzelf niet met anderen en ook haar niet met andere mogelijkheden, die zij had kunnen zijn of zou kunnen zijn. Er is geen andere vrouw. Er is geen andere man. Er is geen andere situatie.

Er is geen andere situatie. Misschien is dat wel kenmerkend voor het paradijs.
En voor de hel natuurlijk.
Dan kies ik toch voor het paradijs.

Het bovenstaande had ik geschreven, maar er ontbrak nog iets. Ik wachtte met publiceren en liet het rusten. Vannacht werd ik wakker, ik lag in het donker en wist:

Zoals het water in mij gerealiseerd wil worden, die vloeibare kern, die vrije beweging, volledig gerealiseerd wil worden in mijn doen en laten, zo wil het water in jou gerealiseerd worden, geliefde, andere, die naast mij ligt in de nacht.  

Mijn opgave is de jouwe niet. Jouw opgave is de mijne niet. We zijn apart, geboren op ons eigen tijdstip, in dit lichaam, waarin deze gedachten, deze gevoelens oprijzen, en hierin zijn wij verbonden met God, met het levende water. En zo, ten diepste zo, zijn wij verbonden met elkaar, studenten in dezelfde zaal, geliefden, reisgenoten.

Wij zijn al zo lang met elkaar en tegenover elkaar, in dit punt van grote spanning dat huwelijk heet – heilige verbinding van maximale tegenstelling. Onbegrijpelijk, oninpasbaar, ben jij mij tot hulp. En ik? Ik, de doener en de denker, ben de hulpbehoevende. Jij doordringt mij, de hulpeloze, met je hulp en staat mij bij in het werk. Zo zijn wij in het paradijs en behoeden en bewerken wij de hof.

(wordt vervolgd)