Een paar jaar geleden. We waren in het hotel in Duitsland waar we regelmatig kwamen en waar ik al een paar keer over heb geschreven. We wilden nog een avondwandeling maken en kwamen in de foyer in gesprek met een man met wie we in de dagen daarvoor al een paar keer van die korte vakantiegesprekjes hadden gevoerd. Ik had hem één keer buiten met zijn vrouw op een bankje zien zitten, maar met haar had ik nog niet kennisgemaakt.
Zij stond nu zwijgend en met gebogen hoofd naast hem. Hij zag dat ik naar haar keek en nam mij terzijde: ‘Let maar niet op mijn vrouw, zij lijdt aan de ziekte van Alzheimer en praat niet meer, zij hoort ook niet wat u zegt, zij is helemaal van de wereld.’ Dat laatste herhaalde hij nog een keer. ‘Helemaal van de wereld.’ Hij sprak luid, zijn vrouw kon hem horen, maar het was niet aan haar te merken dat zij dat ook inderdaad deed. Zij stond stil in zichzelf gekeerd voor zich uit te staren. Ik zei maar niet dat Hanneke ook alzheimer had.
Ondertussen deed Hanneke een stapje naar de vrouw toe en begon op zachte toon een gesprek met haar. Ik verstond niet wat ze zei en ik kon ook niet zien of de vrouw reageerde. De man zei weer tegen mij: ‘Het heeft geen zin. Mijn vrouw kan niet meer spreken. Zegt u dat alstublieft tegen uw vrouw.’ Hij schaamde zich zoals zoveel mensen voor de ziekte van zijn partner. Het was helemaal geen botte man, geen rouwdouwer, hij wist er gewoon geen raad mee. Hanneke ging nog wat dichter bij de vrouw staan en legde een hand op haar schouder. Ik raakte nu zelf ook enigszins verontrust, ging ze niet te ver? Het was beslist niet zoals je met een onbekende in de foyer van een hotel, en dan nog een Duits hotel, hoort om te gaan. Nu aaide ze de vrouw zachtjes over haar wang, terwijl ze murmelend tegen haar sprak. De vrouw boog haar hoofd naar Hanneke toe en keek haar aan. Ze keek aandachtig, niet naar ons, maar naar Hanneke. Samen in een cirkel van aandacht. Of verbeeldde ik het mij? Nee, er gebeurde echt iets. Er was iets heel zachts. Ik kon het zien, ik kon het vooral voelen.
En nog steeds bleef de man zijn mantra tegen mij herhalen, van man tot man, dat zijn vrouw hier niet meer was en niets meer kon zeggen. Maar de sfeer was nu heel teer en ook de man en ik waren erin opgenomen met onze intacte voorhoofdsbreinen. Hij merkte het volgens mij wel, maar hij kon het niet plaatsen. Het paste simpelweg niet in zijn plaatje.
Tekening Hanneke
Even later waren we uitgepraat, we namen afscheid. Wij waren immers onderweg naar buiten om nog een avondwandeling te maken. Hanneke maakte zich los van de vrouw. Zij streek haar nog een keer over haar wang. De vrouw keek haar aan en zei: ‘Oh, wat zou ik graag willen dat u bij mij woonde.’
Opeens had ze woorden. En niet zomaar woorden, intieme woorden van genegenheid. Ze was niet meer bevroren, niet meer een gevangene. Het was een soort opstanding, niet uit de dood, maar wel uit de fixerende veronderstellingen en verwachtingen.
Was dat nou een ziel tot ziel contact? Ja, zo zou je het kunnen noemen. Het was in ieder geval van hart tot hart. Hier herkenden twee mensen elkaar puur op het gevoel en communiceerden met elkaar voorbij de woorden. De woorden kwamen pas aan het eind.
Er was voor deze ontmoeting geen kennis nodig van elkaars geschiedenis, geen aftasten van elkaars sociale positie, geen diagnose, geen doelstelling. Het gebeurde, spontaan, in het moment.
Ja, in het moment. Dat is kenmerkend voor alzheimer.
De oriëntatie in ruimte en tijd lost op. De herkenningspunten in de ruimte verdwijnen, waardoor, zeker in een vreemde omgeving zoals een hotel, de weg niet meer wordt gevonden. En ook de tijd wordt oeverloos, de dagen van de week, de uren van de dag.
Alle peilstokken, waaraan we zo gewend zijn, blijken niet meer te werken. Dat is heel lastig en beangstigend, de stof waarvan nachtmerries zijn gemaakt.
Buiten de kleine vertrouwde omgeving, waar de contouren nog enigszins bekend zijn, is de onmetelijkheid die niet in kaart is gebracht en niet in kaart gebracht kan worden. Dat maakt extra afhankelijk van de mensen met wie je een vertrouwensrelatie hebt, de mensen dus die een loodsfunctie kunnen vervullen.
Het moment, dit moment, wordt naarmate de ziekte vordert steeds belangrijker.
Daarin neemt alzheimer niet alleen heel veel weg, maar maakt ook heel veel vrij.
(wordt vervolgd)
Deze tekst en de interactie tussen Hanneke en de vrouw met Alheimer toont aan dat er steeds een innerlijke wereld is.
Deze wereld wordt meestal beschreven vanuit het perspectief van de mens die de controle over zijn leven stevig vast houdt.
Er bestaat nog een andere taal en zienswijze.
Doet mij denken aan de innerlijke beleving van licht door blinden.Ook hier zijn de beschrijvingen en woorden deze van de “zienden” die zich niets kunnen voorstellen bij het licht van een blinde….
Beste Hans, Wat heb je deze ervaring weer prachtig omschreven. Daarom alleen al benijd ik jou. In mijn vorige reactie vroeg ik jou al hoe jij denkt in dit verband over buitenzintuigelijke communicatie. Het lijkt er op dat deze bloc hierop jouw reactie is. Ik acht mij niet bevoegd om hier diepgaand en uitgebreid te vermelden wat mijn ervaringen met mijn diepdemente echtgenote ( Joke 1946) zijn. Het zijn voor mij kleine geluksmomenten als mijn vrouw die nu ca 10 jaar lijdt aan Alzheimer plotseling in klare taal reageert op een concrete vraag of opmerking die opborrelt uit mijn diepste innerlijk. Noem het gemaksheidshalve zielscontact. Geweldig hoe jij hier dezelfde ervaring omschrijft die jij had met jouw Hanneke en ik nu al weer 3x dit jaar had met mijn lieve Joke die mij ogenschijnlijk niet meer herkent en cognitief functioneert op het niveau van een kind van 1. Dit is jouw bloc. Ik mag mij daar niet indringen. Peter
Kleine geluksmomenten, ja precies, Peter. Dankjewel. Het zijn lichtpunten, waarin je ervaart dat je wederzijds verbonden bent en dat zij, die ander, toch met je is. Ik schreef dit inderdaad in antwoord op o.a. jouw vraag. Ik ben er nog niet klaar mee. Ik wil er nog iets over zeggen. Hartelijke groet, Hans
Beste Hans,
In het laatste directe contact dat ik met jou mocht hebben beloofde ik je niet meer lastig te vallen met mijn problemen. Jij hebt immers al genoeg aan jouw eigen sores. Echter het feit dat jij in je laatste blog zo prachtig reageerde op mijn vraag over buitenzintuigelijke communicatie, maakt dat ik je graag zou willen informeren over mijn ervaringen hiermee. Dat doe ik niet in jouw blog. Alleen op jouw verzoek rechtstreeks aan jou op je eigen emailadres. Een adres dat ik niet meer in mijn bezit heb. Met collegiale groet Peter
Hallo Peter, Mijn emailadres is hk@hanskort.nl (zie ook aan het eind van mijn blog van 25 april De lessen). Ik beloof niet dat ik een reactie geef op hetgeen je schrijft. Zoals jij zelf ook weet is het passen en meten met de tijd. Hartelijke groet, Hans
Wat mooi..voor mij gaat dit over echt contact …heb dit ook ervaren met mijn moeder en haar mede bewoonsters…soms ging het licht aan wanneer ik daar kwam en willekeurig contact maakte met een van hen..gewoon hoe hun blik veranderde en dat ze wakker werden…dat ik ze aanraakte…dat er contact was op zo,n bijzondere wijze ..wat ik niet zo ken in mijn leven …
Zo streelde Hanneke mij ook eens over de wang, tijdens een ITIP groepsoefening. Ik was buiten de oefening gevallen – een ongelijk aantal deelnemers, maar dat ik er buiten viel had natuurlijk ook met mij te maken. En ik was er ook -zachtjes- verdrietig over. Ik zat op de bank tegen de muur. Hanneke kwam naast me staan en streelde mij zachtjes over de wang. Er werd niets gezegd. Ik liet het toe. Het was zo troostend. Een van mijn kostbare herinneringen aan haar.
Wat vind ik dit mooi, zo bijzonder, opgeschreven vol liefde en aandacht, ik ben zo blij dat ik dit mag lezen, gun het heel veel mensen, dank je wel!
Wat had die vrouw een geluk dat Hanneke wel bij haar ging staan en in liefdevolle aandacht aanwezig was zodat de bevriezing even wegvloeide. Je zo verloren en aan de kant geschoven voelen moet vreselijk zijn. Ik heb dat zelf ook eens zien gebeuren. De echtgenoot van de betreffende vrouw kon er moeilijk mee omgaan en was vaak ongedurig en bruusk tegen en over haar. Zij trok zich, zoals dat gaat bij Alzheimer, steeds verder terug. Hij heeft haar uiteindelijk “weggedaan”, zoals hij zelf zei. Hij kon er echt niet langer tegen. Een moeilijk en pijnlijk proces, waar we ons wel iets kunnen voorstellen, maar hoe het in werkelijkheid voor beiden is?
Ik bracht haar af en toe een bezoekje en masseerde dan haar voetjes. Zodra ik binnen kwam deed ze haar sloffen al uit stak ze me haar voeten toe om ze te kunnen masseren. Dat vonden we beiden fijn.
Gelukkig heeft Hanneke een zeer liefdevolle man, die steeds aandacht heeft en liefde geeft. Hanneke wordt elke ochtend wakker naast een man die ze niet kent maar wel weet ze dat ze hem aardig vindt en dat steeds weer opnieuw!
Onlangs schreef je in antwoord op een vraag van een lezer van deze blogs, die vroeg of je eens een ander onderwerp wilde behandelen dan Alzheimer: “Wanneer ik over Alzheimer schrijf, schrijf ik in de eerste plaatst over dat wonderlijke leven van ons waar zulke ongewenste dingen kunnen gebeuren, waardoor we terneergeslagen en verloren kunnen raken en waarin we ons ook op een ongekende wijze kunnen oprichten en tot diepere realisatie kunnen komen”.
Mijn vrouw heeft Alzheimer. Maar ik lees deze serie blogs primair als een variatie op een thema dat in mijn beleving altijd al het hoofdthema is geweest van JULLIE onderwijs: ook dat van Hanneke! Zoals deze blog zo treffend verbeeldt, doet ze dat nog steeds. Nu zonder woorden en in tekeningen zonder toelichting.
Mijn vrouw heeft Alzheimer.
Hans en Hanneke, Ontroerend verhaal en ik zag Hanneke als een boodschapper uit de hemel….. Gods verborgen omgang vinden zielen waar geen vrees in woont…… ( ik kom niet los van deze oude psalm….)
Helly, mooi dat je er “geen” voor zet! Zielen waar geen vrees in woont..
Hans/Hanneke ik vind het indrukwekkend. Dank
Wat een prachtig verhaal. Ik zie het zo voor me.
Alle goeds
Manjudhi (Marjolijn Stoltenkamp)
zo rakend lieve Hans,
in de herinneringen aan toen bij de tantes waar ik loods functie mocht hebben ..en nu bij mijn Ex-partner;
zo kwetsbaar en teer.. zo onwetend vooral in het begin in de inschatting van het levensveld waarin ze zich bevinden ; de pijn die iets “simpels in mijn ogen “kan oproepen uit hun jeugd of verleden. en dan toch zo kostbaar dat je er in deze fase ..mag Zijn ..spiegelend soms je eigen verborgen pijn.
dank lieve Hans en Hanneke
Een wonderschone tekening van Hanneke. Tekenend precies dat
verbonden in het vrije moment.
Prachtig kunstwerk. Zo vrij, zo meteen verbonden, meteen raak, raakt mij.