Lessen in Sauerland (4)

Ik kwam zojuist terug van de stomerij met een paar kledingstukken van Hanneke. Ik liep de trap op, zij stond boven al op mij te wachten en zei: ‘Jij doet een bedoeling.’
Zo is het. Ik ben de bedoelingdoener in onze kleine gemeenschap. Ik regel bank- en belastingzaken, maak afspraken, doe boodschappen, houd er rekening mee dat het over een paar dagen Pinksteren is, doe de was zodat we schone kleren hebben, enzovoort. Bedoeling na bedoeling.
Het gedeelte van het brein dat planmatig voortbewegen door ruimte en tijd regelt is bij Hanneke weggebrand. Bij mij zijn de daartoe benodigde hersencellen er gelukkig nog wel, zodat ik die functie kan vervullen voor ons beiden. Ik kan plannen maken, ik kan evalueren, diagnoses stellen, dossiers aanvullen en al dat soort nuttige zaken verrichten in deze wereld van ruimte en tijd.
Daarin vervul ik een functie voor ons beiden. En het wordt mij steeds meer duidelijk dat dit inderdaad een functie is en niet de kern van de zaak. Een functie zowel voor Hanneke als voor mijzelf.
De bedoelingdoener staat dus niet in het middelpunt. De bedoelingdoener is dienstbaar. Als hij zijn plaats niet weet en de dienst wil uitmaken, wordt hij een remmende factor en verduistert hij het licht.

Als je een wijnglas te hoog vasthoudt, kan je er niet lekker mee klinken.
Zo is het ook met mensen. Als we te hoog in ons lichaam zitten, kunnen we niet klinken met een ander, want dan zijn we voortdurend bezig met hoofd-zaken. Dan zijn we niet hier en niet nu, maar gericht op straks en op gisteren. Dat kunnen allemaal nuttige zaken zijn, maar wanneer we ons bestaan voornamelijk op gisteren en morgen baseren, ontstaat er een gedrevenheid en een kokervisie die het onmogelijk maken om aandachtig hier aanwezig te zijn.
Als je niet hier bent, in dit moment, kan je niet lekker klinken met een ander. Jouw diepste trilling kan dan niet raken aan de diepste trilling van de ander. Er komt een zwaarte – de zwaarte van overzicht willen houden, koste wat het kost willen begrijpen en willen presteren. Het meest natuurlijke, open en ontspannen zijn, kan dan niet plaatsvinden.

Juist hiermee worden wij, de bezitters van intacte voorhoofdsbreinen, geconfronteerd wanneer iemand dicht bij ons, een geliefde, een familielid, blijkt te lijden aan de ziekte van Alzheimer. En wanneer de ziekte verder voortschrijdt, zoals eigen is aan deze ongeneeslijke kwaal, kan deze confrontatie schrijnende vormen aannemen. Wanneer er geen oriëntatie in ruimte en tijd meer is, wanneer er bijna geen kort geheugen meer is zodat je een gesprek niet goed kunt voortzetten, wanneer er niet kan worden teruggegrepen op het nieuws van de dag, wanneer de woorden wegvallen en de aftakeling zichtbaar wordt. Wat kan je dan nog doen met elkaar als je niet meer dezelfde herinneringen hebt, dezelfde dagelijkse vragen moet oplossen, dezelfde hobby’s hebt en daar ook nog eens niet goed met elkaar over kunt praten? Wat kan je nog met elkaar doen wanneer je denkvermogen niet meer op elkaar is afgestemd?
Als je eerlijk bent, slaan de vragen dan ook terug op jezelf: kan ik eigenlijk wel stil zijn? Weet ik nog wel hoe het is om hier te zijn, zonder meer? En nog meer confronterend: durf ik het aan mij te laten doorklinken door de grondtoon, diep in mij, waar ik verbonden ben met het universele? Durf ik het aan open te staan voor de grondtoon van de ander, voorbij de begrippen en de woorden? Durf ik het nog wel aan niets te laten gebeuren?

Ja echt, durf ik het aan?
Niet op mijn telefoontje kijken, de verveling laten komen, en er gewoon zijn, terwijl er niets doelmatigs gebeurt en ik de situatie niet naar mijn hand kan zetten? Zonder resultaat zijn.
Durf ik het aan dit lotsgegeven te zien als het voor mij nood-zakelijke? Niet als iets wat ik moet uithouden, maar als mijn meditatiethema.

Terwijl ik dit schrijf, begrijp ik dat er mensen waren die zich van ons terugtrokken toen ze hoorden dat Hanneke alzheimer had. Ik vond dat toen heel naar, onverwacht pijnlijk, juist ook omdat het zo verholen gebeurde. Ze zeiden niet dat ze het niet aankonden of dat ze dit niet met ons wilden aangaan – ze trokken zich ruggelings terug. We hoorden steeds minder van hen, en toen niets meer.
Ik heb daar nu meer begrip voor, want er wordt iets heel fundamenteels van je gevraagd. En als dat niet de bedoeling was, als je het gewoon goed met elkaar wilt hebben, is zo’n ziekte een flinke streep door de rekening. En hoe zeg je dat? Je weet het misschien zelf niet, het wordt pas geleidelijk aan duidelijk.
Zo’n schokkende lotswending is ook een examen – van de ene kant uit gezien een eindexamen, van de andere kant uit een toelatingsexamen – en het is maar de vraag of je met elkaar de volgende ronde wilt ingaan. Je moet wel diep verbonden zijn in dat punt van wederzijdse trilling om dit met elkaar te kunnen blijven aangaan.[i]
Zo gaat het.

Omdat het niet vanzelfsprekend is dat een ander dit met je wil aangaan, is het een wonder wanneer mensen juist dichterbij komen en praktisch meeleven. Hanneke en ik hebben dit de afgelopen jaren vele malen mogen beleven. Wij zijn daar heel dankbaar voor. Wat een hulp! Wat een zegen!
Het is altijd weer een wonder wanneer de liefde blijkt te kloppen in de dagelijkse praktijk. Het stemt tot dankbaarheid – vindt ook deze bedoelingdoener.

Laten we daarop klinken. LeChaim! Op het leven!

[i] Ik moet hieraan toevoegen dat het natuurlijk ook mogelijk is om dit op je wil te doen, bijvoorbeeld vanuit moreel besef en plichtsgevoel. Dat is niet mijn weg, ik ben primair meer gericht op meditatie dan op discipline, maar ik respecteer het zeker. Ik vraag mij alleen af hoelang je discipline kunt volhouden zonder het diepe besef. Ik heb daar geen ervaring mee. Het is een interessant thema om eens verder uit te werken.