Hanneke gaat de laatste tijd meer gebogen door het leven, alles gaat langzamer. Haar brein en haar lichaam zijn niet meer als vanzelfsprekend verbonden. Opeens zakt ze door haar knieën. Ze heeft overal pijn. In haar linkerarm, haar nek, haar heup, haar benen, soms haar buik. ‘Is er nog iets aan te doen?’ vraagt ze. We zijn duidelijk een nieuwe fase ingegaan.
’s Ochtends na het opstaan gaan we de steile trap af. Half naar haar toegewend loop ik voor haar uit. ‘Voorzichtig, voorzichtig,’ zeg ik tegen haar en mezelf. Zij heeft een grimmig zoekende blik in haar ogen. Zo kijkt zij tegenwoordig vaak wanneer zij net is opgestaan: ‘Waar ben ik? Wat moeten ze van me?’ Een meisje van vier in een vreemd huis met regels die ze niet kent. Sinds enige tijd leeft zij in een universum waar zomaar straf uit de hemel kan neerdalen – ik vermoed dat het kinderherinneringen zijn. Ze weet niet meer wat mag en wat moet, en ze vreest kritiek, harde woorden, want daar kan zij, mijn assertieve radicale vrouw, helemaal niet meer tegen.
Beneden loopt zij voor mij uit de kamer in. Zij kijkt om zich heen, haar gezicht klaart op, ze heft haar handen omhoog en jubelt: ‘Het is gewoon mijn eigen huis weer!’ Met haar handen omhoog draait ze een rondje om haar as, zegt nog een keer: ‘Mijn eigen huis,’ gaat zitten in haar stoel, háár stoel, en zegt voor zich uit: ‘Altijd, altijd gaat het zo.’ Ze is weer thuis. Op haar plek. Alle spanning valt weg.
Ik ga het ontbijt klaarmaken. Ze roept mij na: ‘Komt Hans ook?’ De bakens zijn verzet en het is nu misschien wel tijd voor een feestje. Daar heeft zij Hans graag bij. Ik vertel haar dat Hans er al is, want dat ik Hans ben. In de keuken hoor ik haar lachen. Ze zit op haar plek en Hans is er. Alles is goed of zoals zij zelf het graag benoemt: het klopt als een bus.
Ik ben haar steun en toeverlaat, haar oriëntatiepunt binnen het voortdurend verschuivende bestaan, waar niets, echt niets zeker is. Dat is voor een deel uit genegenheid, maar het is ook puur pragmatisch, omdat zij iemand nodig heeft en ik die rol goed kan vervullen, en dan is er de onwrikbare lotsverbondenheid. Over dit laatste wil ik nu iets meer zeggen.
Voor mij is de vraag niet waarom zij bij mij blijft, maar waarom ik bij haar blijf, met haar ben en voor haar zorg. Waarom doe ik al die moeite? En hoelang nog? Wanneer ik mij die vragen stel, meestal op verzoek van vrienden, soms middenin de nacht wanneer zij mij wakker maakt, kom ik steeds uit bij hetzelfde antwoord: omdat het zo is. En vervolgens is er op de tweede vraag ook maar één antwoord: zolang het zo is.
Let wel, ik zeg niet: omdat ik zoveel van haar houd of zolang ik van haar houd. Ik ben gek op haar, maar dat is niet de reden dat ik bij haar blijf en voor haar blijf zorgen. Het helpt wel, het maakt het stukken makkelijker, maar de primaire reden is dat het zo is en dat ik bij haar op mijn plek ben.
Het is een ervaringsfeit: hier ben ik op mijn plek. Ik kan het anders wensen, maar dat maakt niets uit, want dit hier kan ik niet verleggen. Dat heeft om te beginnen niet iets met baat te maken, ook niet met emotionele baat, niet met sympathie en zelfs niet met liefde. Het is het besef dat dit, het zijn met haar, een gegeven is, zoals het een gegeven is dat ik Nederlander ben, dat ik 79 jaar oud ben en van de lente houd. Onze lotslijnen gaan samen. Dat gaat niet alleen voor haar op, maar ook voor mij. Wij zijn elkaars lot.
Lot en plichtsbesef staan niet hoog aangeschreven. Liefde en vrije wil kunnen op meer fans rekenen. Ook ik heb lange tijd gedacht dat liefde het centrale criterium was. Gaandeweg echter – hiermee bedoel ik dat het een levensthema voor mij is – ben ik gaan constateren dat ik als het ware vanuit mijn ooghoeken lichtlijnen zie, waarop ik mij kan richten. Deze lichtlijnen zijn een soort rails, waarop het karretje waarin ik mij door tijd en ruimte begeef, mijn denken-voelen-handelen, kan aansluiten. Ik heb ontdekt dat ik nergens zo gelukkig ben als wanneer ik deze oplichtende stippellijnen volg.
Net zoals Hanneke, wanneer zij in haar stoel in haar kamer zit met Hans in de buurt, ben ik gelukkig wanneer ik op mijn plek ben. En net zoals Hanneke beaam ik dat het klopt als een bus.
Dit is het begin. Het niet in opstand zijn tegen de gegeven werkelijkheid. Erkennen, beamen, roeien met de riemen die je hebt, er het beste van maken.
En dan, ja natuurlijk, dan kan in de donkere grond van het lot de liefde wortelen. De liefde die met al haar kleuren een antwoord geeft op het lot. Een antwoord dat het lot niet verandert, en toch…
Want waar de liefde opbloeit, vrucht draagt en zich uitzaait, is er niet meer zoiets als een omlijnd lot. Dan stokt er niets meer en is alles doorgang.
Hans en Do , hartelijk dank voor jullie empatische reakties. Hans ik heb jouw blog nooit als de alleen enige juiste manier om met de situatie om te gaan, ervaren. Ik heb alleen willen vertellen, dat ik daar anders mee om ga. En dank voor je begrip. En Do, jij hebt het heel goed geformuleerd, hoe het met mij gegaan is en is. Ik hou van mijn Rita en ik kan haar in de huidige situatie het beste ondersteunen.
Mijn reaktie is anders als diegenen, die ik tot nu toe gelezen heb op de ontoerende blog van Hans. In die zin, dat ik als betroffene, mijn partner (vrouw), na drie jaar dementie, met ondersteuning van haar enige dochter, in een verpleegtehuis heb “gedaan”. Waarom? Ik was er anders onderdoor gegaan. Zij heeft dat ook begrepen, ben ik overtuigd. Is dat gebrek aan liefde? ik rechtvaardig me niet, omdat ik weet dat ik voor ons beiden het juiste heb gedaan.
Wat Hans doet, als vanzelfsprekend, bewonder ik. Maar ik kan het niet. Rita, zo heet ze, voelt zich overigens goed in haar nieuwe tehuis.
Beste Hans, Dank je voor je aanvulling. Ik hoop niet dat ik de indruk heb gewekt dat er maar één manier is om op je plek te zijn, namelijk op de mijne. Mijn plek kan immers nooit jouw plek zijn. Wat ik interessant vind is dat we, geconfronteerd met het volledig ongewenste, zoals met een ziekte als alzheimer bij iemand die ons nabij is, losgetikt worden uit onze voorstellingen over hoe het hoort en wat moet en we een antwoord moeten geven, dat we aan niemand kunnen ontlenen en waarin we alleen staan. Jij hebt kennelijk op jouw manier zo’n antwoord gevonden – dat noem ik dus op je plek zijn. Hartelijke groet, Hans
Nee hans dat is geen gebrek aan liefde. Hoe zou dat kunnen. Liefde is alles wat je vanuit een zuiver hart doet. Jouw afwegingen zijn van jou, niet zomaar.. na wanhoop en moeten aanzien schat ik in, na loutering, besluit dat op kousenvoeten kwam, aarzelend overwegen, nee, of toch, en tenslotte de stap der stappen zetten. Respect. Laat domweg nooit toe dat een ander daar over oordeelt. Laat staan door jezelf.. Toitoi!
Wat leuk, Do! We reageren werkelijk in dezelfde minuut in dezelfde trant.
Hans, dank je wel, zeer ontroerend, je raakt diep mijn hart. “omdat het zo is” is een “les”, die ik te leren heb, acceptatie, ook in andere situaties en leren zien “omdat het zo is” en waar je nog verandering kunt aanbrengen/invloed kunt uitoefenen. Liefde helpt in dit hele proces, zowel naar jezelf als de ander(en).
ik ben ongelooflijk geroerd door jouw blog . zo mooi !
het roept bij mij ook gedachten en vragen op .
voor nu : dank je wel Hans
Dank voor dit Lichtende voorbeeld van hoe een mens een pad kan lopen.
Ik kan geen andere woorden vinden om uit te drukken wat er naar boven kwam tijdens het lezen van uw Blog.
Dank U!
Hoi Hans, wat word ik geïnspireerd door jou om liefdevol mijn lot als mantelzorger te accepteren en geen tijd en aandacht te besteden aan de gedachte of ik dit ga volhouden. Dank hiervoor . Ik zou graag bij jou een retraite doen . Warme groet Olga.
Ik veronderstel wel eens dat ik ook goed mijn gedachten kan verwoorden. Bij iedere blog van jou moet ik weer de beperkingen van mijn schrijfpogingen ervaren. Wat een mooie filosofische beschouwing. Daarnaast groeit bij mij de verbazing, 2 vrouwen van vrijwel dezelfde leeftijd. Beiden kregen ook vrijwel gelijk de diagnose Alzheimer. Hoe verschillend hun ziekte zich ontwikkelt. Moet ik jaloers op jou zijn? Ik weet het niet. Accepteren zoals jij kan ik niet. Na 8 jaar leven met een langzaam verdwijnende vrouw,wordt mijn verdriet nog niet minder. Een dag met minder dan 4 korte huilbuien is voor mij een vrolijke dag. Hans sterkte en blijf schrijven. Ook al kan ik niet in jouw schaduw staan met mijn schrijverijtjes. Het werkt bij mij duidelijk terapeutisch.
Dankjewel Hans voor het inkijkje in jullie dagelijkse leventje.
Jouw vertaling van deze werkelijkheid (ont)roert mij. Ik deel jouw inzichten opgedaan op je ontdekkingstocht van dit leven : ” Omdat het zo is / Het is nog steeds zo.
Zo basaal, zo naakt, zo eerlijk en derhalve ook zo eenvoudig.
Ik hoop, dat je dit kunt blijven schrijven/verwoorden, ons mee wilt nemen op jullie reis.
Graag tot later.
Liefs
Toch gaat het om de liefde in de ruimste zin des woords
Dag mijn lieve woordkunstenaar,
Je maakt zo knap verbinding met diegenen die je lezen.
Dag Hans,
Prachtige en ontroerende taal. Overgave aan het leven.
Dank je wel voor deze tekst en voor wie jij bent.
Iets heel praktisch. Ik hou mijn hart vast telkens als ik denk hoe jij met Hanneke de steile trap afloopt. Kun jij haar houden als zij door haar knieën zou zakken en zou vallen? Ik ken jullie huis niet en weet niet iets praktisch voor te stellen. Behalve de vraag of je een alarm bij hebt?
Ontroerend om te lezen hoe Hanneke nu opstaat en naar beneden gaat.
Daar zit ik dan met de ogen vol tranen. :”om het innerlijk gespiegelde antwoord” dat je me geeft. Ondanks mijn mentale twijfel of ik dit nog volhoud, of ik ’t doe uit liefde zoals ook ik eerst dacht. Omdat het zo is en het is nog steeds zo! De lotsverbondenheid is sterker dan alle vragen en antwoorden die ik zelf voel opkomen! Loop ik het pad samen tot het einde?
‘Dat liefde alles is, is al wat wij van liefde weten’ dichtte Emily Dickinson. En ook:’ ons leven leert ons wie we zijn’
‘Daar waar men staat’ zegt Rabbi Bunam’
‘vervulling vindt men dáar waar men staat’. De grote schat is daár. Lezend jouw blog, jullie blog eigenlijk, is de grote schat daar waar jullie staan. Letterlijk en figuurlijk. Geleefd.
Daar zit ik met mijn mond vol tanden, want ik kan helemaal niks zeggen als reactie op dit blog, maar wil wel de respons die ik voel, met rente van zonlicht en tranen, teruggeven aan jullie: Hans en Hanneke.
Troostrijk en herkenbaar
Dit is het, het klopt als een bus. Een groot dankjewel.
Wat een prachtige, liefdevolle, herkenbare tekst.
Indrukwekkend, je blog.
Ik zie jullie daar bezig in jullie dagelijkse doen.
Heel mooi en lief zoals je steeds weer terug keert naar waar het werkelijk om gaat.
Inspirerend, als altijd!
Niets nieuws laat je zien en toch steeds spiksplinternieuw!
Dank je wel, Hans