Wij, Hanneke en ik, zijn verbonden voorbij de woorden, voorbij de gedachten. Er is een kennen van voor het kennen. Dat is altijd zo geweest, zo zijn we begonnen als vrienden en daarna als geliefden. Op deze diepe verbinding hebben we met vallen en opstaan ons huwelijk gebouwd en zijn we tot een duurzame samenwerking gekomen, tot nu aan toe. Ja, tot nu aan toe, want ook deze ziekte waaraan zij lijdt, de ziekte van Alzheimer, hebben wij opgenomen als een gemeenschappelijk project.
Dat wij verbonden zijn voorbij de woorden en gedachten is nu grote hulp voor ons, aangezien door de alzheimer de woorden en de gedachten het laten afweten.
Zij is dankbaar dat ik haar blijf bijstaan en ik heb grote bewondering voor haar onversaagdheid, hoe zij steeds weer opkrabbelt en met de brokstukken die zij nog heeft mijn ziel toespreekt. Wij zijn partners in een chaotisch landschap.
Het begin van de ochtend, ik help haar met aankleden. Alles heel rustig. Vooral met de volgorde heeft zij moeite. Hoe zit het ook alweer met die mouwen? En waar is de voorkant van een broek? Zij zegt iets. Ik versta het niet. ‘Lieverd, probeer het nog een keer. Langzaam alsjeblieft.’ Zij kijkt mij aan en zegt het nu woord voor woord: ‘Het goede in jou is heel goed.’ Haar woorden ontroeren mij. Zij spreekt als een kind tegen een kind. Alles is gemeend. Het is een compliment, maar meer dan een compliment is het een constatering van deze vrouw die ondanks alles blijft kijken. En ik ervaar het als een steun in de rug.
Zij is mijn vrouw en zij is ook mijn lerares. Zoals ik haar leraar ben.
Zij maakt wel vaker dat soort evaluerende opmerkingen over mij. Zoals een paar dagen geleden. Ze zat voor zich uit te praten, dat gebeurt de laatste tijd steeds meer, alsof ik er niet bij ben. Ik volgde het niet meer, het waren van die lange kronkelzinnen, halve woorden. Tot het stil werd. Zij zat een tijd voor zich uit te staren. Opeens richtte zij zich tot mij, keek mij aan en zei met heldere stem: ‘Wat achter in je hoofd zat, is nu mogelijk geworden. Dat is heel fijn.’ Ik bestond weer. En niet alleen bestond ik, er werd mij een boodschap doorgegeven.
Het Orakel van Zutphen noem ik haar wanneer zij zo spreekt. Ik ben de afgelopen maanden bezig geweest met allerlei vragen, vooral over wat ik wil schrijven, wat ik nog kan schrijven, en ik begon daarin meer duidelijkheid te krijgen, een boek begon vorm aan te nemen. Ik vroeg of zij dat bedoelde. Haar antwoord was: ‘Nee, veel meer, je hele leven. Je bent nu zoals je ziet. Er is geen verschil meer.’
Dat zijn niet de woorden van iemand die lijdt aan de ziekte van Alzheimer.
Nee, zij lijdt niet aan de ziekte van Alzheimer. Zoals zij zelf zegt: ‘Er is geen steekje aan mij los.’ En toch lijdt zij eraan. Dat staat buiten kijf. En ik lijd met haar mee, want het is een nare ziekte die effect heeft op ons gehele bestaan. Het is hard werken, alle voorstellingen van beloning en überhaupt van resultaat loslaten, niet te ver vooruitkijken, stapje voor stapje gaan. Veel verwarring, plotselinge paniek, toenemende somberte.
Zij is ziek en niet ziek. In het zieke probeer ik haar te helpen. Mijn twee ogen, mijn hoofd, mijn handen, ze staan tot haar beschikking. In het niet zieke zien we elkaar. Mijn stille oog. Haar stille oog. Zijn we wetend met elkaar, ook zonder woorden.
Zo zijn we partners.
(wordt vervolgd)
de verwarring van ziek zijn en toch elke dag beter te worden
Ik ben diep onder de indruk…
Overweldigend-ontroerend wat je vertelt Hans. Zo ken ik jullie ook nog van vroeger. Het herinnert mij aan een overeenkomstige ervaring paar jaar geleden.
(Ben bang dat het te lang is maar ik waag het erop; wil het zo graag vertellen.)
Mijn zusje was overleden – in een zorghuis, o.a. mensen met dementie – en ik was nog even gebleven toen alles klaar was. Met die mensen daar een kopje soep gegeten. Toen wilde ik weg gaan.
Ik zat tegenover Cobie; als ik daar kwam in het huis zei ik: “ha Cobie! hoe is het met jou?”/ dan zei ze “O prima, jaja….. goed hoor………” en nog wat woorden niet te verstaan, dan brabbelde ze nog wat. Nu zag ze dat ik opstond, vroeg:
“Ga je weg?” / Ik: ‘ja..’ / Cobie: “O, waar naar toe” / Ik: ‘Naar huis.’ / Cobie: “Alleen?” / Ik: ‘Ja….’ / Zegt zij: “Moet je niet doen. Je moet naar andere mensen gaan.”
Dat vond ik ook zo prachtig, aangrijpend ontroerend.
Hoe dan ook, heel veel mooie momenten en heldere kracht voor jullie beiden, dank en groet, Hanna (An)
veel dank voor het integere verhaal van jullie leven samen waarin Alzheimer als een schaduw met jullie mee gaat, maar jullie verbondenheid – die de rode draad vormt – op een serene wijze door jou wordt opgeschreven. Jouw teksten ervaar ik als tekens van eeuwig geduld, invoelingsvermogen, kijken vanuit Hanneke’s perspectief, liefde, wanhoop en trouw.
Beste Hans, lang geleden werkte ik op een geriatrische afdeling van een psychiatrische kliniek.
Daar waren veel mensen “ dement” en toch was het bijzonder dat als je de juiste snaar trof er iets van de persoon die ze vroeger waren tevoorschijn kwam.
Helaas wordt dat niet al te vaak gezien en er wordt zeker weinig energie in gestoken mede daar je er een speciale gave voor moet hebben om met deze mensen om te gaan.
Een mens wordt “ kinderlijk” geborenen mag misschien ook weer als een volwaardig mens oud worden in zijn/ haar kinderlijkheid.
Dank je wel voor je schrijven, ik hoop dat veel mensen er baat bij hebben en anders gaan kijken naar dementie en altzheimer.
Sarie Rolff
Prachtig om dit te lezen. Jullie helpen mij om te zoeken naar die paar mooie dingen in de dementie van mijn moeder. En om er oog voor te krijgen. Bedankt.
Wat neem je ons mooi mee, alsof ik erbij ben en Hanneke blijft in het diepst van haar ziel helemaal Hanneke, ontroerend.
Onderwijl leg ik net de laatste hand aan een aquarel van een Ransuil. De verzinnebeelding van wijsheid. Toeval bestaat niet. Ik mail hem je toe, want hier kan ik dacht ik geen foto’s plaatsen.
Leef, lieve beiden, met chaotische teugen.
Steeds weer en iedere keer nog intenser. Verbijsterend mooi, zowel jouw schrijven als jullie leven samen.
Dank je.
lieve Hans en Hanneke.
het ontroert me , ik val stil en kijk in de spiegel van mijn dagelijks ervaren van mijn Partner met TFD . een ander soort Alzheimer.. maar ook hij is mijn Leraar en ik zijn leerling : raak ..in zoveel…Dank voor je ontroerende omschrijving.
Wat verwoord je dat toch mooi Hans. Ontroerend. Dank je wel voor het delen.
Wat een ingehouden verdriet. Toch knap hoe jij uit een verschrikkelijke situatie van moment tot moment kleine woorden van helderheid kunt beluisteren die jou tot troost zijn. Alzheimer heeft vele gezichten. Bij Hanneke verloopt de ziekte anders dan bij mijn Joke. Toch heeft ook zij soms woorden geuit die mij een grote troost waren.
Hans, collega, Sterkte,
Peter
Ik lees net deze woorden over een liefde die mij de adem beneemt. Liefde als partners en zo treffend beschreven. Wat een gave is dat: beiden het schrijven én het samenleven.
Een voorrecht om te lezen, dank voor deze parels..
Hans het ontroert me, de liefde tussen jullie die je zo mooi omschrijft.
Dank je
Wat mooi dat er nog tussen jullie die levende stilte rust en werkt
Hoe prachtig dat je de moeilijke momenten en ervaringen in liefde kunt aanvaarden en de waardevolle liefdevolle heldere uitingen kunt zien ,horen en voelen in het diepste van je wezen .
Dank je wel voor het delen