Tegen de berg op

In het begin – onderzoek de leraar met grote bekwaamheid. In het midden – volg hem met grote bekwaamheid. Aan het eind – evenaar zijn realisatie en handelen. Een leerling die dat doet is op een authentiek pad.
Patrul Rinpoche

Ik droomde een keer toen ik een jonge man was dat ik met veel moeite op een fiets zonder versnelling tegen een berg op fietste. Het was ergens in Joegoslavië. Ik was halverwege de berg, Ik kon bijna niet meer. Toen zag ik rechts van mij naast de weg een groot reclamebord staan met daarop in reuzeletters de woorden: Alleen met aardgas kom je tegen de berg niet op.
Heel geestig. Dank u wel. Heel geestelijk ook. En to the point!
Nog steeds een prima motto, vind ik.

Ik was in die tijd onder behandeling van een psychiater. Dat heette toen nog niet: in therapie. Ik had het heel zwaar. Ik deed mijn best om af te kicken, van middelen, maar vooral van destructieve gewoontes en gehechtheden. Het was, zeg ik terugkijkend, een moedige strijd waarbij het erom spande. Ik moest alles op alles zetten om onder het slavenjuk uit te komen (Joegoslavië in mijn droom). En dat waarschuwingsbord aan de kant was een vingerwijzing.
Hoe ik die andere brandstof moest vinden, wist ik niet. Maar ik verlangde er wel naar. Ik werkte hard en, ook al viel ik soms terug, ik begon mij toe te vertrouwen aan de mogelijkheid van het wonder.

Iets later in diezelfde periode droomde ik dat ik mijn leidsman, de psychiater, op een keukenstoel voor mij uit duwde, weer tegen een berg op. Dat was pas zwaar werk!
Ik duwde hem helemaal tot bovenop de berg. Daar zag ik van bovenaf een prachtig huis liggen in het dal. Het heette Huize het Geluk. Daar gingen we naar toe, naar beneden. Nu reed hij op een fiets, ik zat bij hem achterop. Zoevend gingen we omlaag.

Dat was een lieve, kinderlijke droom. Weer met een boodschap. Ik moest het onmogelijke verrichten, zodat de leraar, de genezer, mij voor kon gaan naar de vervulling. Ik moest dus ingaan tegen mijn verwachting, mijn eis zelfs, dat ik op een magische wijze zou worden verlost door een deskundige en helderziende genezer. Het was mijn lot, mijn weg, het waren mijn geheimen, mijn angsten, waarvan ik hem in kennis moest stellen, zodat hij mij een antwoord kon geven. Tot mijn concrete huis-tuin-en-keuken vorm moest ik hem toegang verlenen. En ik moest hem laten zien dat het mij ernst was om daarin het hoogste te bereiken.

Ook deze boodschap is nog actueel. Ik denk er regelmatig aan – nu ook vanuit de positie van de man die op een keukenstoel omhoog wordt geduwd tegen de zwaartekracht in. Inderdaad, zo werkt dat.
In de permanente educatie die het leven is gaat het er steeds weer om dat de zoeker het werk doet. Degene die zich aanbiedt om te leren levert het materiaal – de herinneringen, de voorstellingen, de vragen, de zekerheden, het gevreesde, het beschamende – waardoor de ander, die altijd de leraar is, wordt geïnspireerd. Je kunt ook zeggen: waardoor de leraar tot actief mededogen wordt bewogen.
Dan kan het wonder gebeuren: er ontstaat een dialoog waarin al dat materiaal vrij komt uit de oude omlijsting. Het komt in een ander licht te staan. Het blijkt anders van oorsprong te zijn, anders van richting, zoals je eigenlijk altijd al wist.
Alles is zoals het was, en toch is het volkomen anders. Want het verhaal wordt nu opnieuw verteld. Niet als een verhaal met een punt aan het eind, met de dood als sluitstuk. Maar als een doorgaande liefdesgeschiedenis.

(wordt vervolgd)