Vrienden (4)

Het is deze maand een jaar geleden dat mijn hartsvriendin Hanneke haar heup brak en kort daarna overleed. Ik gedenk haar dag na dag.
Zij is in mij en spreekt in mij. In de dood onthult zich de boodschap die de ander altijd al was. Ik zal niet de enige zijn die dit zo beleeft.

De laatste maanden van Hanneke’s leven, toen zij van alles ontbloot het leven uitdiende, zonder woorden, voortschuifelend in een uitgeleefd lichaam, heb ik sterker dan ooit ervaren dat er een onwrikbaarheid is van zijn, ook als er niet meer een ‘ik’ is die het overzicht heeft en zich presenteert aan de buitenwereld. Juist in het wegvallen van de persoonlijkheidsschillen werd dat ene, essentie, direct ervaarbaar. Niet alleen bij haar, ook bij mijzelf. Als ik met haar was, had ook mijn persoon het niet meer voor het zeggen.

De laatste maanden verbleef zij in een verpleeghuis in Eefde, een plek die ik ervoer als een tent van licht, een tijdelijk verblijf op onze reis, waar we konden rusten, een plaats niet van genezing maar wel van heling.
Ik was uitgeput doordat ik haar zo lang had verzorgd, meer dan tien jaar, en vooral de laatste maanden hadden hun tol gevraagd. Zij bracht daar haar laatste dagen door, zonder dat wij wisten dat het haar laatste dagen waren, en ik zat met haar in de huiskamer en ging voetje voor voetje met haar door de gangen, zonder bedoeling, zonder uitzicht op wat dan ook, maar verbonden in een gemeenschappelijk zijn.
We waren niet meer elkaars geliefden, alle lust was verdwenen, we waren niet meer elkaars intelligente tegenspelers, we waren niet meer verbonden door banden van humor en tederheid, er was niets dan het diep stille daar zijn, zonder ontwikkeling en zonder vervulling, alleen maar zijn en gaan.
Totdat zij niet meer kon gaan, omdat haar lichaam was gebroken, letterlijk was gebroken, en zij haar bed niet meer uitkwam. Ik zat bij haar, na een tijdje sliep ik ’s nachts bij haar op de kamer, er was geen enkele zichtbare wisselwerking meer, maar we waren nog steeds naast elkaar in die tent van licht. Een dag of tien en toen was het gebeurd. Aan het begin van de nacht ging zij, verliet zij deze tijd en deze ruimte, waarheen, ik weet het niet, maar het voelde voor mij alsof haar adem overging in een grote adem die door de kamer streek.
Zij ging, maar zij verliet mij niet. Niemand lijkt op haar. Niemand kan haar vervangen. Zij past precies in die holte die ik geen naam kan geven, bij mijn hart. Zo stil, zo aanwezig, zo niet grijpbaar. Ik gedenk haar en ik ben haar dankbaar.

Ik ben haar en het leven dankbaar. Dankbaar voor het onloochenbare, het onwrikbare, het zijn in het vergankelijke, het vergankelijk zijn. Het is nu al bijna een jaar dat ik haar gedenk in het woordloze en in woorden. Het is rouwen, ik wist niet dat je in de rouw zo dankbaar kon zijn – een bijna niet te verdragen dankbaarheid.
Zij liet alles achter, haar boeken, haar meubels, haar kleding, haar charme, haar sieraden, haar boeddhistische oefeningen, zij had er geen interesse meer in. Ook mij liet zij achter, haar vriend en geliefde, de man van haar leven, zoals zij vaak zei. Haar gedachten, haar woorden, zelfs haar lichaam liet zij ten slotte achter.
En toch, juist in dit niets gaat zij met mij mee. In mij, met mij, eenvoud van zijn.

*

Terwijl ik dit aan het schrijven ben, krijg ik een brief van een man, die vertelt dat zijn broer, die verleden jaar zwaar depressief was en met wie het nu een stuk beter gaat, tegen hem zei: ‘De verschrikking van het niets verandert in de gezegendheid van de ruimte.’
Ik lees de woorden. Het is een schok van herkenning, van blijde herkenning. Weer een bericht van een vriend.
Zo is het. Zo beleef ik het ook. Waar ik mij in het vergankelijk zijn toevertrouw, terwijl het meest vreselijke kan gebeuren, waar ik in mijn grootste angst aanwezig ben, blijkt het verlies zich te openen tot ruimte. Tot onmetelijke ruimte.
Zo stil, zo aanwezig, zo niet grijpbaar. De gezegendheid van de ruimte.

(wordt vervolgd)