Zoet als de geur van een roos, niet overweldigend, alles doordringend. Zo zoet is het ten diepste, dit bestaan – en daarbinnen is het bitter, zout, zoet, zuur, alle smaken, alle kleuren, in niet vast te leggen volgorde. Het spel van ervaring.
Het is licht, alles is licht – en daarbinnen neemt het licht toe en neemt het af, winter, lente, zomer, herfst. Alles het spel van ervaring.
*
Nu is het winter. Hartje winter. En net zoals in de uren na middernacht vallen de nuances weg. De achtergrond is zwart en het duister is sterker dan het licht. We weten dat de lente eraan komt, maar ja, zover is het nog niet. Donkere gestalten betreden het toneel en dreigen de lichtcirkel van het persoonlijk bewustzijn in bezit te nemen. Wat is waar, wat is niet waar? Is toch alles voor niets?
Het is een feit, iets meer precies: het is een cyclisch feit, eigen aan het jaarritme. En dit cyclische gegeven wordt nog eens versterkt door de isolatie waarin we verkeren, af en aan, sinds de eerste lockdown verleden jaar maart, die toen nog ‘intelligent’ werd genoemd.
Het hoort erbij, zeg ik tegen mijzelf en anderen, zoals jeugdpuistjes bij de puberteit horen. In luxe tijden konden deze schimmen worden weggestopt, verbannen naar de kelder, zwarte vlekken zonder duidelijke contouren, maar nu worden ze tot omlijnde gestaltes en breken ze naar buiten. Het drama neemt vorm aan en lijkt een eigen leven te leiden.
Dat is op zich niet erg, integendeel zelfs, want zo werkt het voortdurende genezingsproces. Nu kan wat latent was worden opgelost doordat het in de zichtbaarheid treedt.
Ja, dat kan, maar dan dien je wel bij je positieven te blijven en je niet te laten overweldigen door de gedachten en emoties die oprijzen en die zich hullen in je herinneringen en verwachtingen. Je moet met andere woorden bereid zijn te ervaren wat er te ervaren is en daarin aanwezig te blijven.
Te ervaren wat er te ervaren is en daarin present blijven – dat is de grote kunst. Niet alleen in deze periode van het jaar. De emoties en gedachten ervaren, zoals ze verschijnen in de cirkel van licht van het bewustzijn. Je er niet mee bemoeien, je er niet door laten meeslepen en je er ook niet schrap tegen zetten. Aanwezig in dit ruimteloze hier. Dit tijdeloze nu.
Aanwezig zijn en waarnemen. Het is het meest natuurlijke, waarvoor je je niet hoeft in te spannen en dat je eigenlijk altijd hebt gedaan, achter alles, in alles.
Want als je iets bent, is het wel dit: de speler van het spel van ontspannen waarnemen.
Ik zeg het tegen mijzelf en de anderen, de medespelers. En het is nog waar ook.
*
En nu de praktijk. Zo dichtbij. Mijn lieve vrouw. Mijn levensgezel en toetssteen.
Ik zie bij haar van nabij hoe het is wanneer die lichtcirkel op het toneel bevolkt raakt met donkere gestalten. Hoe het is wanneer je gaat geloven in de spokerij en daar dan weer op reageert. Hoe verwarring verwarring oproept.
Als zij de kluts kwijt is en niet meer weet waar zij is, als zij vervolgens denkt dat zij helemaal alleen is, in de steek gelaten, en dat zij het moet kunnen, wat dan ook, en niet meer weet wat zij moet kunnen, maar zij moet het kunnen, en hoe zij dan gaat rondlopen en bewegen en voor zich uit spreken. Die koorts en die verwarring.
Dan kan ik wel tegen haar zeggen: ademen, ontspannen, gewaarzijn, laat oprijzen wat oprijst, maar dat zijn woorden – woorden van het brein en juist het brein is aangetast. Soms breken de woorden door en worden ze herkend, gehoord door een oor dat dieper luistert dan het brein, maar heel vaak gaat het toch meer om de toon dan om de inhoud. Direct contact, het fluïdum dat voorbij begrip troost en rust brengt in de duistere warboel.
Dus wat kan ik doen? Ik kan mijn arm om haar heen slaan en zachte woorden zeggen. Dat wordt gehoord en meestal wijkt dan ook de koorts. Ik kan denken: zo is er bij haar eigenlijk altijd een moeten geweest en wat hebben we geprofiteerd van haar ijver en haar toewijding, wij, de mensen om haar heen, en nu is het moeten er nog steeds, maar er kunnen geen bergen meer worden verzet, en nu ervaart zij al dat streven als een dwang, een beklemming. Dat kan ik constateren, maar dit inzicht is, zoals ik het noem, helikopterkennis, abstracte kennis van bovenaf, die niet helpt om hier te zijn, in vrede. Ik kan alleen maar met haar zijn, voor zover ik dat kan. Niet zozeer met mijn woorden als wel met mijn stem. Er is geen oplossing, er is geen houvast, er is alleen het zijn in het zoete, in het zoete en het bittere, precies zoals het wordt gegeven.
Ik kan haar dan meestal nog wel troost bieden, contact, rust, maar oh, wat zou ik graag, wanneer zij zo in de war is, die pit van onrust en lijden, die in mijn ogen onnodige zelfkwelling, met een brandend licht uit haar snijden, haar bevrijden van die illusie waarin zij verward is.
Wat voel ik mij dan gebrekkig en tekortschietend! Zoals ik mij vaak gebrekkig en tekortschietend voel wanneer ik zie hoe de mensen die mij lief zijn het moeilijk hebben, hoe zij lijden. Wat zou ik in hen en eigenlijk overal graag een duurzaam licht ontsteken, zodat de illusies wijken. Voorgoed. De verwarring, het lijden, de angst, alles één groot licht.
Oh, als dat mogelijk was.
Dan besef ik – steeds weer ontwaak ik in het besef – dat zij, mijn geliefde, haar eigen leven leidt, ook nu, ook in dit lijden. En ik besef dat ik net zozeer als zij in de war ben wanneer ik meen dat ik haar kan verlossen, moet verlossen. Als ik aan die ‘drive’ geloof hecht, ben ik degene die verduisterd is.
Het is een waan die niet onderdoet voor de hare. Ik kan mijn waan beter verkopen dan zij, ik heb meer woorden tot mijn beschikking en mijn waan ligt ook beter in de markt, maar het is net zozeer een illusie. Net zozeer een egocentrisch drama. Het is de illusie van de vader, de genezer en de leraar, die wil dat alle dingen goed zijn, zoals hij vindt dat ze goed moeten zijn. Het is de illusie van trotse macht met een witte jas, van een volmaaktheid die de wereld en het lijden van de wereld ontkent, alsof het einde en het verlies niet behoren tot de waaier van het leven. En alsof hierin, ja, ook hierin, niet de geur van de roos aanwezig is, alles doordringend.
De geur van de roos. Hierin zijn wij verbonden. Ook al zijn de woorden er niet en kunnen we de begrippen niet meer zoals vroeger delen. We zijn verbonden in het zoete dat wij ondanks alles proeven in alles.
Het zoete, zonder begin en zonder einde.
Beste Hans,
De afgelopen nacht werd ik wakker met het besef dat mijn mail van gisteren niet de aanleiding van mijn verzoek bevat. Het was namelijk zo dat bij het terugzien van je interview bij De Verwondering ik tot tranen toe geroerd was en mijn levenspartner, die steeds minder uit haar woorden komt, in een keer de volzin had: Ja zo is het!
Nogmaals een bevestiging voor mij dat de ziel zich steeds weer laat zien, dat dit rauwe aftakelingsproces mijn laatste resten ego vermaalt, dat zij eigenlijk een offer brengt om mij en de dierbaren om ons heen de les van liefde te laten ervaren.
Dank voor je pionierswerk in de jaren negentig met het ITIP en ook nu weer met deze les in liefde bij deze overgang naar weer kind worden.
Hopelijk tot ziens een keer in Zutphen en in dankbaarheid,
Martin
Van een onbeschrijfelijke schoonheid. Dankjewel !
Dag Hans, afgelopen zondag naar de verwondering gekeken. Wat een mooie uitzending, een prachtig gesprek tussen twee mooie mensen. Nu deze blog, zoet. Blij word ik ervan omdat ik ook herken. Liefst het lijden van mensen willen wegnemen en me realiseren dat dit niet kan. Dankbaar voor deze mooie uitzending en blog. Het raakt me diep. Lida
Beste Hans,
Veel dank voor jouw bijzondere woorden gisteren in de Verwondering.
Zo mooi en verhelderend en met zoveel liefde die uit jou in je woorden en uit je ogen sprak.
Het heeft mij echt gevoed, ontroert, dat doet zoooo goed.
Ik wens dat je ook zorgverleners verpleeghuizen en wijkverpleging extra kennis omtrent alzheimer geeft.
Ik zal deze site blijven vinden om mijzelf op een fijne weg te houden, nogmaals erg veel dank xxx
‘De Verwondering’ zondagochtend met alle bewondering gedronken. Een uitzending die beluisterd en bekeken wil blijven worden. Juweel van een gast, Hans Korteweg die vanuit zijn ervarings-volheid fluistert tot ons hart. Een parel van een interviewster, Annemiek, gesprekspartner die de buitengewone Kunst verstaat tot luisteren, inleven en vragen. De verbinding tussen hen vormde een magische aubade. Dank.
Lieve Hans,
Van Eva kreeg ik de tip om naar jou te kijken zondag.
Zeer geraakt was ik door wat je zei in het programma de Verwondering en ik stapte terug in de tijd. Ik wist weer waarom jullie , jij en Hanneke zo belangrijk waren geweest in mijn leven.
Jij en zeker ook Hanneke hebben een doorslaggevende rol gespeeld begin jaren tachtig toen ik de weg kwijt was. Niet wist hoe verder. Ik weet nog dat jij me in een weekend in october bij de hand nam. Ik was geblindoekt en jij hielp me naar de andere kant van de zaal, jij hielp me te vertrouwen en me over te geven.
Inmiddels heb ik 3 kinderen en 6 kleinkinderen.
Ook twee maal van heel dichtbij Alzheimer en Lewy bodies (vorm van dementie) meegemaakt.
Wat bijzonder en bemoedigend zoals jij daar tegen aan kijkt.
Het gevecht met de engel, tja daar ben ik dus een leven lang mee bezig, zo herkenbaar!
Ik wens jou en Hanneke al het goeds toe.
Liefs
Joyce
wat een prachtige uitzending weer van Annemiek
En waar ontdekt zij de mooie mensen die in haar uitzending komen
Hans Korteweg, nooit van gehoord, Maar voor mij niet meer weg te denken
Zo’n mooi licht om op te richten
Dank allebei Annemiek en Hans
Wat een indrukwekkende uitzending. Was en ben er stil van.
Wil je dit gedicht uit mijn bundel geven
Into the great silence
Als het stil wordt
blijf dan luisteren
naar de ongehoordheid
van het niet gekende
leer mij luisteren
naar stille,
onrustige geluiden
vraag niet
maar wacht
dat het in stilte
kan aarden
laat niet los
wat is
geworden
Een groet,
Bernard
Lieve hans
Een vriendin van mij heeft vroeger jouw lessen gevolgd, van daaruit was ik heel benieuwd naar jouw verhaal, het heeft mij diep ontroerd………
Wat was ik ontroerd door de Verwondering. En wat hebben we vroeger veel fouten gemaakt in de omgang met opa, die dement werd. We wisten in die tijd zo weinig…
Hartelijk dank.
Dank je wel Hans voor de mooie ontmoeting in de Verwondering van vanochtend. Ik kende je nog niet, behalve van je boek “nog vele jaren“.
Ik voelde me geraakt, ontroerd en ook bemoedigd.
Zo teder en wijs de heldere inzichten en zoveel liefde en respect voor je lieve vrouw Hanneke.
Frits, mijn man, is een jaar geleden overleden…we zijn lang en intens samen geweest in zijn ziekteproces (prostaatkanker) totdat hij overleed.
Je woorden troosten mij, ik voel ze diep van binnen resoneren als een thuiskomen. Dank je wel.
Beste Hans, wat een indrukwekkend interview in de Verwondering. Ben er stil van. Mooi hoe je verbinding blijft zoeken met Hanneke. Eind jaren 90 heb ik gedurende de 3 jarige Itip opleiding een retraite onder jouw leiding mogen mee maken. Op een ochtend heb ik met kloppend hart aangegeven dat ik ook gedroomd had. Je vroeg me te gaan staan en de droom te vertellen. Het ging over mijn gevoel van diepe eenzaamheid. Je stond tegenover mij en met mededogen en respect was je samen met mij in deze diepe pijn. Je nam het niet over, je suste niet maar je nam het serieus en we hadden contact op zielsniveau. De pijn werd hierdoor nog rauwer maar door het delen verdraagzaam. Dit is voor mij zo’n waardevol kado geweest. Ik ben je er nog steeds dankbaar voor. Hartegroet Loes
Dank je wel Hans voor je verhaal vanmorgen in de Verwondering. Ik was ten diepste ontroerd. Zowel mijn moeder als vader zijn overleden aan Alzheimer. Er was veel herkenning. Wat een liefdevolle manier zoals jij er met je vrouw doorheen gaat. Vooral het verhaal van je droom is zeer waardevol en bewonderenswaardig.
Een warme groet Toos
Dank voor je mooie tekst, Hans.
Liefdevol aanwezig zijn zonder waan. Dat is hard werken en soms gaat het vanzelf. Steeds opnieuw.
Liefs, Els
Zeer veel dank voor de woorden van wijsheid, oprechtheid en de gewortelde woorden met name vanmorgen in de Verwondering. Opnieuw bevestigd dat ik als hulpverlener de ander ‘zijn’ / ‘haar’ weg moeten laten gaan en het enige is dat ik moet doen: met genegenheid, met liefde ernaast lopen, een stapje erachter lopen, maar nooit voorop gaan want dan belemmer je het uitzicht voor de ander. Verrassend de tekst van het gevecht van Jacob aan de Jabbok, eveneens een van mijn lievelingsteksten evenals het gesprek van Noach met God: mijn liefste God, het zal altijd winter, lente, zomer en herfst zijn in het leven Gen. 8, Jij kan dat niet verhelpen, maar hoor de klacht van mensen en blijf erbij …
Een korte vraag: uit welk boek komt het gedicht van R. M. Rilke: wat is het klein waarmee wij worstelen?
Dank je voor je reactie, Marianne. Het gedicht van Rilke heet Der Schauende en het staat in Der Buch der Bilder – des zweien Buches zweiter Teil. Misschien vind je het interessant dat ik een lezing voor een groot deel heb gewijd aan dit gedicht en dat deze lezing te beluisteren is via podcast https://soundcloud.com/user-518823183/coronalezing7. Hans
Dag Hans,ik kende je nog niet, heel veel dank voor wat je me vanmorgen via De Verwondering gaf
Vroeger je boek nog vele jaren regelmatig geraadpleegd,en verbreid onder familie en vrienden,ik zal het weer “uit de kast” halen. Gelukkig keek ik vanochtend,naar het programma de Verwondering,een rijke aanvulling op mijn verdiepingsweg.Het zoet voor mij in deze Coronatijd is dat ik veel wandel met mijn hond en meer mediteer en lees.
Voor het eerst deze site,dank voor de gelegenheid daartoe,fijn dat dit nu op mijn pad komt,ben 78jaar.
Ik wens je veel moed en inspiratie,
Dank voor al het goede,
Marianne
Lieve Hans, dank je wel voor het prachtige gesprek vanmorgen in de Verwondering. Daardoor kom ik nu op deze site en lees ik ‘zoet’ en ik ben opnieuw diep ontroerd en geïnspireerd door je zicht en levenshouding en je Grote Liefde. Dank je wel.
Dankbaar en ontroerend, hoe je ineens daar bent op t.v. en ik je mag leren kennen. En ik via jou zachte, blije en rijke belichaming van zijn en woorden, de grootsheid of kleinheid van mijn bestaan en zoeken, beter leer (her)kennen. Dank.
En opnieuw, op een nieuw moment en met andere woorden word ik diep geraakt door wat je schrijft. Dank je wel!
Dank! Lisette
Ik werd weer herinnert aan de boeken van Hans en Hanneke die ik jaren geleden las en heb zojuist het boek
‘nog vele jaren’ uit mijn boekenkast geplukt om weer te lezen. Het verhaal in ‘De verwondering’ van vanmorgen
was heel bijzonder.
Dankjewel voor je zuiverheid
Dank Hans, ik zag je bij de Verwondering. En ik ken je van 3 jaren ITIP en de Dromenopleiding.
Fijn om je weer als leraar te zien en te lezen. Ik voel me door je woorden weer verdiept en hoop je meer te zien en horen. Toen ik je net leerde kennen had ik 3 projecties achter elkaar; eerst waarom heb ik niet zo’n man, toen waarom heb ik niet zo’n vader en toen waarom ben ik zelf niet zo.
Door het lijden heen vallen valt er meer waar te nemen. Het loslaten van … maakt dat het grotere zich kenbaar kan maken. Vaak zie ik het maar even, maar ik weet dat het er is en dus ligt het aan mij.
Lieve groet Mariska
prachtig !
Wat fijn om je te mogen ontdekken via de Verwondering vanochtend, en daarna Zoet te hebben gelezen. Ik blijf jullie volgen, en hoop wat inspiratie te vinden in de zorg voor mijn dementerende moeder van 91, die nog alleen woont en waarvan ik ondertussen het externe geheugen ben geworden voor de praktische zaken. Ik wil mijn ongeduld, verdriet en frustratie los laten en gewoon met haar “zijn” als ik er ben, maar wat vind ik dit moeilijk…. zij mag niet veranderen, merk ik, en zij vindt dat zelf ook, verzet zich hevig tegen dit verval. Bedankt voor deze liefdevolle inzichten.
lieve Hans,
Ik kom je van harte bedanken voor het delen van je verhalen over het dementeringsproces van Hanneke. Je bent mijn ITIP leraar geweest in de jaren 1990- 1995 . Mijn vrouw verkeert nu in het beginstadium van Alzheimer. Op een onverwachte manier en tijdstip ben je opnieuw een gids geworden op mijn levenspad.”Het is niet voor niets geweest”…..
Dankjewel Hans…liefs Anita x
Wat een fijn en helder stuk. Ook hoe je schrijft hoe je als mens zo kunt vervallen in de waan om een ander te willen en moeten verlossen van hun lijden.